Belirli bir amaç çerçevesinde insan, nesne, olay ve durumların tanımlanma, açıklanma, değerlendirilme ve yönetilebilmesi, bu kapsamda şekil, grafik, metin ve sayıların oluşturduğu verinin tümüdür. İstatistik, kapsam konusu olan bu verinin toplama, düzenleme/özetleme, çözümleme, mevcudu ve/veya geleceği tahmin etme, sınayarak kontrol etme ve yorumlama aşamalarının her birinde kullanımına imkan sağlayan (teknik ve yöntemler topluluğu olarak ifade edilen) bir bilim dalı olarak tanımlanır. Aynı zamanda üzerinde inceleme yapılan canlı, cansız eleman ve birimlerden oluşan topluluk, olay durum ve gerçekliklerden, tesadüfi veya temsili olarak sağlanan/elde edilen "çalışma kitleleri" üzerinde veya "örneklemler" üzerinde yapılan/hesaplanan tahmin değerlerinin her birini tanımlayan yani her birine verilen genel isimdir. Yukarıdaki anlamı ile istatistik, tümevarım yaklaşımını bünyesinde barındırır. İstatistiğin "bilim dalı" olarak tanımı ise tümden gelimci yaklaşımı ifade eder. İstatistik bütüne ait veriden hareketle eldekini tahmine odaklanabilme özelliğiyle de kapsadığı teorilerden biri olarak olasılık teorisiyle öne çıkar.
İstatistik, en küçük bilgi parçası olarak "veri" nin elde edilmesinden, düzenlenerek işlenebilir hale gelmesi, analiz ve sınamalar sonrası kullanım ve paylaşımına uzanan "bilginin üretim sürecidir". Nicel ya da nitel formda olmasına karşın, sayısal analize uygun hale getirilebilen her veri türü, istatistiğin kapsamında yer alır. Veri temin ve işleme teknolojilerinde ortaya çıkan gelişmeler, tüm veri türlerinin sayısal dönüşümünü mümkün kılarken her bir veri türünün istatistik bilimi kapsamında kullanılabilir bilgiye dönüşümünü mümkün kılmıştır. Bu ifadeyle istatistik, 5 temel ve ek olarak 6. duyu üzerinden gelen 6 duyu türü ile algılanan ve betimlenen nicel ve nitel formlardaki düzenlenmiş verilerdir. Ayrıca verinin elde edilmesiyle başlayan sürecin bütününü ifade eder.
Sağlıktan ekonomiye, sanattan doğa olaylarına, fizik, ziraat veya psikolojiye uzanan geniş bir kapsamda kullanım alanı bulan istatistik, bir bilim dili olarak da kabul edilir. Bu bakış açısıyla istatistik biliminin teknoloji ve sanat benzeri bir işlevsellik kazandığı da söylenir. Bir süreç olması özelliğiyle kapsamında ağırlıklı olarak yer alan görsellik ya da görsel unsurlar, görsel sanatların ve hatta teknolojinin gelişimi ile istatistiğin kullandığı tekniklerin de zenginleşmesine imkan sağlamıştır. Sürdürülebilirlik özelliğiyle hızla ve sürekli gelişme gösteren bir daldır. Önceleri disiplinler arası ya da çok disiplinli çalışmalar ile gelişim gösteren istatistik bilimi, teknoloji ve kullanım ihtiyacı gereği, giderek disiplin içi derinlik kazanmaya başlamıştır.
YAZAR
Haluk Zülfikar
