Venedik kıskançlığının ve İtalya'ya tepkinin sonucu dünyanın en büyüğü oldu

Louis Lumiere ve Auguste Lumiere kardeşler, ‘Sinematograf’ aletini icat ettikten sonra ilk film gösterimini 1895’te gerçekleştirdi. 6 dakika 34 saniyelik film, sinemanın başlangıcı oldu.

Sinematograf, sonraki 7 yılda dokümanter film çekimleri için yaygın olarak kullanıldı. Konulu ilk sinema filmi 1902'de çekildi.

1902

• Aya Yolculuk

Konulu ilk sinema filmi (16 dakika)

Yönetmen… Georges Melies

1906

• Kelly Çetesinin Öyküsü

Uzun metrajlı ilk film (70 dakika)

Yönetmen... Charles Tait

1910

• Eski Kaliforniya

Hollywood sinemasını başlattı.

Yönetmen… David W. Griffith

1927

• Caz Şarkısı

Sesli ilk sinema filmi.

Yönetmen… Alan Crosland

1929

Ödüllerin dağıtıldığı ilk Oscar töreni yapıldı.

Sinema, gerek teknolojinin ilerlemesi gerekse gösterilen ilgi nedeniyle günbegün gelişmeye başladı. Küresel bir yaygınlığa ulaşan sinemanın ilk festivali, 1932’de Venedik'te düzenlendi. Günümüzdeki Venedik Film Festivali'nin temeli olan Esposizione Internazionale d'Arte Cinematografica, uzun yıllar boyunca sinemanın tek film festivali olma özelliğini sürdürdü.

Sinemanın çıkış yerinin Fransa olmasına rağmen film festivalinin Venedik’te olması Fransızlar’ı fena halde kıskandırıyordu. Canneslı yazar Philippe Erlanger, bir an önce Fransa’da da bir film festivali düzenlenmesini istiyor, Cannes’ın uygun bir yer olduğunun altını çiziyordu.

Philippe Erlanger'ın çağrılarına kulak veren sinema çevresi ve yerel yöneticiler, en nihayet 1 Eylül 1939'da Cannes'da Louis Lumière'in başkanlığında bir film festivali düzenlenmesine karar verdi. Hazırlıklara başlanarak festival kısa süre içinde tertiplendi.

Ne var ki aynı gün Almanya’nın Polonya’yı işgal etmesi üzerine Cannes’daki festival organizasyonu iptal edildi. Festival etkinlikleri düzenlenemese de aday filmler arasından bir seçim yapılarak ilk Palme d'Or, ABD yapımı 'Atlas Ekspresi'ne verildi. Sonraki yıllarda Almanya’nın Fransa’yı da işgal ettiği II. Dünya Savaşı nedeniyle film festivali organize edilemedi.

Cecil B. DeMille'nin yönettiği 'Atlas Ekspresi'nde başrolleri Barbara Stanwyck, Joel McCrea ve Akim Tamiroff paylaştı.

II. Dünya Savaşı'nın 2 Eylül 1945’te sona ermesinden yaklaşık bir yıl sonra; 20 Eylül 1946’da yarım kalan organizasyon tamamlanarak Cannes’da ilk film festivali yapıldı. Festivalin organize edilme tarihi ilk yıllarda eylüldü ama Venedik Film Festivali’nin de sonbaharda düzenlenmesi nedeniyle organizasyonun tarihi mayıs olarak belirlendi.

Cannes Film Festivali, kısa bir süre sonra Avrupa sinemasının merkezi haline dönüşerek bir zamanlar Fransızların kıskandığı Venedik Film Festivali’nden daha sükseli hale geldi.

Bunun iki nedeni vardı. Birincisi; sinemanın doğduğu Fransa’ya duyulan sempati. İkincisi; II. Dünya Savaşı’nda Almanya'nın yanında yer almasından dolayı İtalya’ya karşı soğuk hislere sahip olunması.

Bu iki nedenden dolayı dönemin Hollywood ve Avrupa sinemasının yıldızlarının akın ettiği Cannes Film Festivali, her yıl biraz daha gelişim göstererek dünyanın en çok ilgi gösterilen film festivali ve sinemanın önemli ticari merkezlerinden biri haline geldi.

Fransızların Cannes Film Festivali'ne verdiği önem, bu yıl 'Top Gun: Maverick'in galasında bir kez daha gözler önüne serildi. Kırmızı halı seremonisi sırasında Fransız Hava Kuvvetleri, bir gösteri uçuşu gerçekleştirerek festivalin şovunu oldukça 'hava'lı bir şekilde yaptı.

Başladığı günden itibaren sinema yıldızlarının daha çok ilgi gösterdiği, yüksek ölçülerde film satışlarının yapıldığı, bunun sonucunda da dünyada en fazla bilinen film festivali olan Cannes Film Festivali'nin ana yarışmasında verilen ödüller, sinemacılar tarafından Oscar Ödülleri'nden sonra en prestijli kazanım olarak kabul ediliyor.

Cannes Film Festivali’nin ana yarışmasında şu ödüller veriliyor;

• Palme d'Or

• Grand Prix

• En İyi Yönetmen

• En İyi Senaryo

• En İyi Erkek Oyuncu

• En İyi Kadın Oyuncu

• FIPRESCI

Türk sineması, Cannes Film Festivali’nde ilk kez 1982’de temsil edildi. 14 - 26 Mayıs 1982’de düzenlenen festivalde Yılmaz Güney’in senaryosunu yazdığı, Şerif Gören’in yönettiği ‘Yol’, festivalin en büyük ödülü olan Altın Palmiye'yi (Palme d'Or) Yunan asıllı Fransız Costa Gavras’ın ABD yapımı ‘Kayıp’ adlı filmiyle paylaştı.

'Yol'da başrolleri Tarık Akan, Şerif Sezer ve Halil Ergün paylaştı.

Bir Türk filminin dünyanın en sükseli festivalinden büyük ödülü kazanması o dönemlerde bazı çevrelerce sevinçle karşılanmadı. Sevinmeyenler, ödülü neden sevinçle karşılamadığını şöyle açıklamıştı; Yılmaz Güney, hâkim Sefa Mutlu’yu öldürdükten sonra girdiği hapishaneden kaçtığı güne kadar Türkiye’de yaşadığı dönemde siyasi görüş ve eylemlerinden dolayı sakıncalı kişiler arasında gösteriliyordu. Fransa ile Türkiye’nin arası iyi değil. Fransa, bir de özellikle Türk diplomatlara suikastlar düzenleyen ASALA terör örgütüne sempati duyuyor. ‘Yol’a sırf Türkiye’ye inat olsun diye politik düşüncelerle ödül verdiler.”

Yılmaz Güney, Cannes'da ödül aldıktan tam 5 ay sonra Türkiye vatandaşlığından çıkarıldı. Hakkında 'ödül, politik yaklaşımla verildi' yorumlarının yapıldığı ‘Yol’, aynı zamanda FIPRESCI ödülünü de aldı.

‘Yol’un ödül kazandığı 1982’den 2003’e kadar olan 21 yıllık dönemde Türk sineması, Cannes Film Festivali’nin ana yarışmasında ödül kazanamadı.

Nuri Bilge Ceylan, Cannes Film Festivali'ni 'Uzak' ile Türkiye'ye yakın ederken sonraki yıllarda da kazandığı ödüllerle kariyerinin yıldızını parlattı.

O tarihten sonra da Nuri Bilge Ceylan’ın filmleri, Cannes Film Festivali’nin gediklisi oldu. Ceylan, farklı filmlerle farklı yıllarda bir Palme d'Or, iki Grand Prix, bir 'En İyi Yönetmen' ve iki FIPRESCI ödülü kazandı. Aynı zamanda 'Uzak'ta rol alan Muzaffer Özdemir ile Mehmet Emin Toprak 'En İyi Oyuncu' ödülüne layık görüldü.

Uzak

Nuri Bilge Ceylan'ın henüz ödül alamadığ tek kategori 'En İyi Senaryo' ödülü boşluğunu Türk sineması adına Fatin Akın doldurdu. Akın, 2007'de Türkiye - Almanya ortak yapımı 'Yaşamın Kıyısında' ile 'En İyi Senaryo Ödülü'nü kazandı. Kısa film dalında ise Altın Palmiye'ye Rezan Yeşilbaş'ın 'Sessiz'i layık görüldü.

Yaşamın Kıyısında

Cannes Film Festivali’nde yer alan Palme d'Or (Altın Palmiye) ile Grand Prix (Büyük Ödül) adlı ödüller zaman zaman karıştırılıyor.

Palme d'Or… Festivalin yarışmalı bölümünde verilen en büyük ödül.

Grand Prix… Festivalin yarışma bölümünde verilen ikinci büyük ödül.

FIPRESCI… Uluslararası Film Eleştirmenleri Federasyonu’nun belirlediği filmlere verilen ödül.

YOL (1982)

Yönetmen… Şerif Gören

Senarist… Yılmaz Güney

Oyuncular… Tarık Akan, Şerif Sezer, Halil Ergün, Meral Orhonsay

Ödül… Palme d'Or ve FIPRESCI

Bu yıl, Türk sinemasının Cannes Film Festivali'nde yer alışının 40'ıncı yılı.

Bugüne kadar en büyük ödülü iki kez kazanan Türk sinemasının festival karnesi şöyle;

UZAK (2003)

Yönetmen… Nuri Bilge Ceylan

Senarist… Nuri Bilge Ceylan

Oyuncular… Mehmet Emin Toprak, Muzaffer Özdemir, Zuhal Gencer, Nazan Kırılmış

Ödül… Grand Prix ve En İyi Erkek Oyuncu (Muzaffer Özdemir - Mehmet Emin Toprak)

Gişe

Türkiye… 96.293 Dolar

Yurt Dışı… 660.715 Dolar

İKLİMLER (2006)

Yönetmen… Nuri Bilge Ceylan

Senarist… Nuri Bilge Ceylan

Oyuncular… Ebru Ceylan, Nuri Bilge Ceylan, Nazan Kırılmış, Mehmet Eryılmaz

Ödül… FIPRESCI

Gişe

Türkiye… 119.958 Dolar

Yurt Dışı… 1.265.127 Dolar

YAŞAMIN KIYISINDA (2007)

Yönetmen… Fatih Akın

Senarist… Fatih Akın

Oyuncular… Nurgül Yeşilçay, Baki Davrak, Patrycia Ziolkowska, Nursel Köse, Tuncel Kurtiz, Hanna Schygulla

Ödül… En İyi Senaryo

Gişe

Türkiye... 742.349 Dolar

Yurt Dışı... 17.062.216 Dolar

ÜÇ MAYMUN (2008)

Yönetmen… Nuri Bilge Ceylan

Senarist… Ebru Ceylan, Ercan Kesal, Nuri Bilge Ceylan

Oyuncular… Yavuz Bingöl, Hatice Aslan, Ahmet Rıfat Şungar, Ercan Kesal

Ödül… En İyi Yönetmen

Gişe

Türkiye… 41.343 Dolar

Yurt Dışı… 1.936.437 Dolar

BİR ZAMANLAR ANADOLU'DA (2011)

Yönetmen… Nuri Bilge Ceylan

Senarist… Ebru Ceylan, Ercan Kesal, Nuri Bilge Ceylan

Oyuncular… Yılmaz Erdoğan, Muhammet Uzuner, Fırat Tanış, Taner Birsel, Ercan Kesal, Murat Kılıç

Ödül… Grand Prix

Gişe

Türkiye… 152.408 Dolar

Yurt Dışı… 1.947.064 Dolar

SESSİZ (2012 - Kısa Film)

Yönetmen… Rezan Yeşilbaş

Oyuncular… Belçim Bilgin, Cem Bender

Ödül… Palme d'Or

KIŞ UYKUSU (2015)

Yönetmen… Nuri Bilge Ceylan

Senarist… Ebru Ceylan - Nuri Bilge Ceylan

Oyuncular… Haluk Bilginer, Demet Akbağ, Melisa Sözen, Ayberk Pekcan, Nejat İşler

Ödül… Palme d'Or ve FIPRESCI

Gişe

Türkiye… 1.673.152 Dolar

Yurt Dışı… 2.345.553 Dolar

Nuri Bilge Ceylan, ödülünü Uma Thurman ve Quentin Tarantino'nun elinden aldı.

Cannes Film Festivali'nin ana yarışmasında bugüne kadar 3 Türk jüri üyeliği yaptı.

2005...

Javier Bardem - Fatih Akın - Nandita Das - Salma Hayek - Benoît Jacquot - Toni Morrison - Agnès Varda - John Woo

2007...

Marco Bellocchio - Maggie Cheung - Toni Collette - Maria de Medeiros - Orhan Pamuk - Michel Piccoli - Sarah Polley - Abderrahmane Sissako

2009...

Asia Argento - Nuri Bilge Ceylan - James Gray - Hanif Kureishi - Lee Chang-dong - Shu Qi - Sharmila Tagore - Robin Wright

Cannes Film Festivali ana yarışma bölümünün 2005'teki jüri üyeleri.

Cannes Film Festivali’nin ana yarışma bölümünde yer alması için bu yıl, 2.200 başvuru yapıldı. Ön jüri bu filmler arasından 18’ini seçti. Fransız oyuncu Vincent Lindon'ın (Fransa) jüri başkanı olduğu festivalin jüri üyeleri şu isimlerden oluştu.

• Rebecca Hall (Oyuncu - İngiltere)

• Deepika Padukone (Oyuncu - Hindistan)

• Noomi Rapace (Oyuncu - İsveç)

• Asghar Farhadi (Senarist / Yönetmen - İran)

• Ladj Ly (Senarist / Yönetmen - Fransa)

• Jeff Nichols (Senarist / Yönetmen - ABD)

• Joachim Trier (Yönetmen - Norveç)

Cannes Film Festivali’nde bugüne kadar 8 yönetmenin filmleri iki kez Palme d'Or kazanma başarısı gösterdi.

Alf Sjöberg (İsveç)

• Sıkıntı (1944)

• Bayan Julie (1951)

Francis Ford Coppola (ABD)

• Konuşma (1974)

• Kıyamet (1979)

Shohei Imamura (Japonya)

• Narayama Türküsü (1983)

• Yılan Balığı (1997)

Emir Kusturica (Saray Bosna)

• Babam İş Gezisinde (1985)

• Yeraltı (1995)

Bille August (Danimarka)

• Fatih Pelle (1988)

• İyi Niyetler (1992)

Luc Dardenne / Jean-Pierre Dardenne (Belçika)

• Rosetta (1999)

• Çocuk (2005)

Michael Haneke (Avusturya)

• Beyaz Bant (2009)

• Aşk (2012)

Ken Loach (İngiltere)

• Özgürlük Rüzgârı (2006)

• Ben, Daniel Blake (2016)

Bu yıl, ana yarışma bölümünde Türkiye’den film bulunmuyor.

Emin Alper’in ‘Kurak Günler’ adlı filmi Fransız sinemalarında gösterim desteği sunulan ‘Belirli Bir Bakış’ bölümünde ödüle aday oldu.

Cannes Film Festivali ilgili notlar;

• Pandemi nedeniyle 2020’de düzenlenemeyen festival, yine aynı nedenden dolayı 2021’de kısıtlı bir şekilde yapıldı. 2019’da festivalin bütçesi 30 milyon Avro’ydu.

• Cannes ve çevresi, festival bütçesinin yaklaşık 3 katı kazanç elde ediyor.

• Cannes’ın nüfusu yaklaşık 80 bin. Festival zamanında nüfus üçe katlanarak yaklaşık 250 bine ulaşıyor.

• Cannes’daki oteller, yıllık kazançlarının % 15 kadarını festival zamanında elde ediyor.

• Uzunluğu 60 metre olan kırmızı halı her davet için değiştiriliyor. Konuklar, ana salona 24 basamaklı merdivenden çıktıktan sonra giriliyor.