Uzmanından başarılı çocuk yetiştirmenin sırları

Ronald Ferguson ve gazeteci Tatsha Robertson'ın yazdığı yeni kitap, eğitimciler tarafından ebeveynlik üzerine yapılan en kapsamlı çalışmalardan biri olarak nitelendiriliyor. Ferguson ve Robertson’un araştırmalarına göre çocukların başarılı olmalarında etkili 8 ebeveyn rolü var. Harvard araştırmacıları, ebeveynlerin bu rollere bürünürken sergileyecekleri en önemli özelliğin “kararlılık” olması gerektiğini vurguluyor.

Erken öğrenme arkadaşı

Birinci rol ebeveynin çocuğun erken öğrenmesine partnerlik etme rolüdür ve çocukları okula başlamadan önce öğrenmeye ve problem çözmeye yöneltir. Bu çocukların çoğu anaokuluna başladıklarında temel kelimeleri okuyabiliyor olur. Okuyabilmeleri kreşte öğretmenlerin takdirini kazanmaları onlara öğrenme yolunda devam etme motivasyonu verir. Ferguson'a göre bir ebeveyn olarak çocuğun erken öğrenme partneri olmak 8 rolden en önemlisidir.

Uçuş mühendisi rolü

Uçuş mühendisi olarak adlandırılan rolde, ortamın çocuk için doğru olduğundan ve çocuğun ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığından emin olmakla ilgilidir. “Uçuş mühendisi” adını verdiğimiz roldeki ebeveynler çocuğun okuldan ihtiyacı olanı aldığından emin olmak isterler ve gerektiğinde müdahale ederler.

Tamirci rolü

Üçüncü roldekiler, kaynak eksikliği nedeniyle bile hiçbir büyük fırsatın kaybedilmemesini isteyen “tamirci” adını verdiğimiz roldekilerdir. Bu ebeveynler yoksulluk içinde yaşıyor olabilir, ancak çocuklarının okuldaki veya hayattaki başarısı için gerekli olduğuna karar verdikleri bir fırsat görürlerse, onu elde etmek için her şeyi yaparlar.

Yolu açan rolü

Başka bir rol ise çocuklara dünyanın harikalarını göstermeye uğraşan “yolu açan” adlı roldür. Bu ebeveynler yoksulluk içinde yaşasalar bile müze, kütüphane, tiyatro, sergi, sinema gibi yerlere çocuklarını götürmeye çalışırlar. Tecrübenin ve yaşanmışlıkların daha önemli olduğunu düşünüp çocuğun bu yönünü beslemesi için tüm fırsatları değerlendirirler.

Filozof rolü

Erken öğrenme ortağı rolünden sonra ikinci en önemli rol olan “filozof” rolü, çocukların amaçlarını bulmasına yardım eden bir rol. Burada ebeveynler, bir çocuğun hayatı anlama ve kavrama kapasitesini asla küçümsemeden yaşamla ilgili derin sorularını çocuğun yaşam anlayışına katkıda bulunacak şekilde yanıtlar.

Arabulucu rolü

Bir de çocuğa saygılı olmayı öğretirken kendini savunmayı da öğreten; onlara çıkarlarını nasıl savunacakları, güç ve otoriteyi elinde tutan insanlarla nasıl başa çıkacakları konusunda koçluk yapan bir “arabulucu” rolü vardır.

Rol model

Ebeveynler birer “rol model” olarak, kendilerine ait, inandıkları değerleri çocuklarına geçirirler. Çocukların, ebeveynlere özenerek heveslenmelerini isterler. İyi ve kötü tanımlarını, yaşamdaki diğer değerlerini kendileri uygulayarak çocuklarının benimsemesini isterler. Ferguson’a göre rol modellik hiç kolay değildir, ancak iki ebeveynin de her gün üzerine çalışması ve tekrarlaması gerekir.

GPS navigasyonu rolü

Ve son rol ise, çocuk evden ayrıldıktan sonra bile çocuğun kafasında bir iç ses gibi, çocuğa yol gösteren, koçluk yapan, kafadaki ebeveyn sesi diyebileceğimiz bir navigasyon rolüdür. Ebeveynlerin, evden ayrılana kadar çocuğa öğrettiği bilgilerin çocuğa yol haritası olması diye de açıklanabilir.

Ebeveynler bu rollerde başarısız olursa ne olur?

Ferguson: Bir ebeveyn rollerden herhangi birinde tamamen başarısız olursa, bu büyük bir sorun olabilir. Ebeveyn erken öğrenme ortağı rolünde değilse, çocuk anaokuluna gerçekten öğrenmeye meyilli olmadan başlar. Tamirci rolü görevini yapmazsa, çocuk becerilerini asla geliştiremeyebilir. Model veya anlaşmacı rolü olmadan çocuklar kendilerini savunmayı öğenemezler. Filozof rolü olmadan çocuklar soru soramaz ve kendilerine bir amaç edinemezler.

Usta ebeveynliği günümüzde popüler olan helikopter ebeveynliği, kaplan ebeveynliği, otoriter ebeveynlik gibi diğer ebeveynlik stilleriyle nasıl karşılaştırırsınız?

Ferguson: Helikopter ebeveynler çocuklarının hayatlarına o kadar dahil oluyorlar ki, çocuklarının insanlarla kendi bağımsız ilişkilerini geliştirmeleri, kendileri için nasıl pazarlık yapacaklarını öğrenmeleri veya kendi çıkarlarını belirlemeleri için çoğu zaman çocuklarına alan yaratmazlar. Kaplan ebeveyn, usta ebeveynlerle çeşitli şekillerde örtüşür, ancak en büyük fark, usta ebeveynlerin çocuklarının kendi seçimlerini yapmasına daha fazla izin veriyor olmasıdır.

Ama ortak noktalar var. Kaplan ebeveyn ve usta ebeveyn, çocuklarının bir şeyle meşgul olduktan sonra kolayca vazgeçmesine izin vermezler. Aradaki fark, usta ebeveynin çocuğunun neyle meşgul olacağını seçmesine izin vermesidir. Ve otoriter ebeveynlik, genellikle daha yüksek başarı ile ilişkilendirilse de esas olarak davranış sorunları ile ilgilidir.

Araştırmanızda sizi en çok şaşırtan şey neydi?

Ferguson: Görüştüğümüz en başarılı öğrencilerin çoğu, büyürken ailelerinden çok fazla övgü almadıklarını söylediler. Bazıları, ebeveynlerinin gurur duyup duymadığından asla emin olmadıklarını söyledi. Görüştüğümüz ebeveynlerden biri, çocuğa öğretilecek en önemli şeyin alçakgönüllülük olduğunu söyledi çünkü yeterince iyi olduğunuzu düşündüğünüzde, daha iyi olmaya çalışmaktan vazgeçiyorsunuz ve çabalamaya devam etmek için bir neden bulamıyorsunuz.

Anne babalara tavsiye edeceğiniz bir iki şey olsa bunlar ne olurdu?

Ferguson: Yeni doğan ebeveynleri veya ebeveyn olmayı planlayan kişiler için en baştan ve erken başlamaları gerektiğini söylemem gerekir. Daha büyük çocukları olan ebeveynler için, bilinçli insanlar olmalarına nasıl yardımcı olacaklarını bulmak için çocuklarına uyum sağlamaları ve çocuklarının öğrencisi olmaları gerektiğini söyleyebilirim. Sadece onlarla vakit geçirmek yeterli değil. Aynı zamanda bilinçli olarak, hatta stratejik olarak, tam zamanında önemli bir konuşma yapmak veya çocuğu, çocuğun anlayışını genişletecek bazı yerleri ziyaret etmeye götürmek veya çocuğa okulda veya ev dışında karşılaştıkları bazı zorluklara karşı nasıl baş edeceği konusunda koçluk yapmak gibi aktivitelerde bulunmak gereklidir. Ebeveynlerin, çocuğunun neyi bilmek veya kime dönüşmek istedikleriyle ilgili farkındalık geliştirmeleri gerekiyor. Çocuklarına derinden uyum sağlamalılar. Kitap, görüştüğümüz ebeveynlerin bunu nasıl yaptığını göstermek için birkaç düzine hayat hikayesini bir araya getiriyor.