Ücretsiz izin işçi açısından haklı fesih sebebi

İŞTEN ÇIKARMA YASAĞI SONRASI İŞVEREN ÜCRETSİZ İZNE AYIRABİLİR Mİ?

Altı buçuk aydır bir umut beklerken işten çıkarma yasağı bitti ama yine işe başlatılmadık. İşveren idari izne ayırdı. İşten de atmıyorlar. Yeni bir yasa çıkartılması ihtimaline karşılık oyalamaya başladılar. İşverenin idari izne ayırma hakkı var mıdır? (Y. A.)

İdari izin ile kastınız ücretsiz izin ise işverenin böyle bir hakkı bulunmuyor. İşveren sizi ancak ücretli izne çıkartabilir.

İş Kanunu’nda ücretsiz izin sadece işçinin talebi ve işverenin uygun görmesi halinde mümkündür. İşveren, rızası olmadan işçiyi kesinlikle ücretsiz izne ayıramaz. Bu durum işçi açısından iş akdini haklı fesih sebebidir. Bu gerekçeyle iş akdini fesheden işçi kıdem tazminatını alıp ayrılabilir.

Pandemi dolayısıyla geçen yıl 17 Nisan’da işten çıkarma yasağına paralel olarak işverene işçisini ücretsiz izne çıkarma yetkisi verildi. İşverene tanınan bu yetki, işten çıkarma yasağı ile birlikte 30 Haziran’da sona erdi.

PANDEMİ ANNELERİNİN DOĞUM İZNİNDE RAPOR PARASI

Daha önce gündeme getirdiğiniz, kısa çalışmada olup da 90 prim gününü doldurmadığı için anne adaylarının doğum izninde rapor parasını alamadıkları hakkındaki yazınızı okudum. O anne adaylarından biri de benim. Bu konuyu CİMER’e yazdım ama cevap hep aynı. 90 gün prim isteniyor. Bu konuyu tekrar gündeme getirip sesimizi duyurur musunuz? (Pelin)

Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), hastalanan veya doğum nedeniyle 4 ay analık iznine ayrılan sigortalılara, brüt ücretlerinin 3’te 2’si oranında geçici iş göremezlik ödeneği veriyor. Halk arasında “rapor parası” olarak adlandırılan ödeneği alabilmek için, iş göremezliğin ortaya çıktığı tarihten önceki son bir yılda en az 90 gün prim bildirilmiş olması gerekiyor.

Pandemi dolayısıyla yaklaşık 3.8 milyon kişi kısa çalışmaya, 3 milyon kişi de ücretsiz izne çıkartıldı. Kısa çalışma ve ücretsiz izin süresi bazı çalışanlar için birkaç hafta ile sınırlı kalırken, bazı çalışanlarda bu süre 15 ayı buldu. Bu nedenle binlerce çalışan, hastalanıp rapor aldığında iş göremezlik ödeneği alamayacak. Sizin gibi binlerce çalışan da doğum izninde dört ay boyunca rapor parasından mahrum kalacak. Bu dönemde, mecburiyeti olmadığından işveren ücret ödemeyeceği için doğum yapan sizin durumunuzdaki annelerin dört ay boyunca geliri olmayacak.

TBMM tatile girmeden önce yeni bir torba yasa teklifinin gündeme gelmesi bekleniyor. Bu teklife konulacak bir madde ile pandemi dolayısıyla kısa çalışmaya ve ücretsiz izne ayrılan işçilerin rapor parası konusundaki mağduriyetlerinin giderilmesi gerekir.

Böyle bir düzenlemenin getireceği ilave maliyet SGK açısından önemsiz bir tutarda olacaktır. Buna karşılık, pandemi annelerinin doğum iznine ayrıldıkları dört ay boyunca gelirden mahrum kalmaları önlenecektir.

KÇÖ ALANLARIN KIDEM TAZMİNATI NASIL HESAPLANACAK?

2001 yılından beri bir turizm firmasında çalışmaktayım. Geçen yıl nisan ayından bu yıl haziran sonuna kadar kısa çalışma ödeneği aldım. Şimdi işten çıkartıyorlar. 2019 yılındaki maaşım brüt 5750 TL idi. Çalışanlara bu yıl yüzde 22 oranında zam yapıldı. Kıdem tazminatına hangi ödemeler dahil edilir, yüzde 22 zam beni kapsar mı? (Fevzi K.)

Kıdem tazminatı giydirilmiş ücret üzerinden ödenir. Giydirilmiş ücrete yol, yemek, yakacak, giyecek gibi “devamlılık” arz eden sosyal yardımlar dahil edilir.

Sizin gibi pandeminin başından beri kısa çalışmada olan veya ücretsiz izne çıkartılmış olan kişilerin kıdem tazminatı konusunda önümüzdeki dönemde mağduriyetler yaşanacak. Kanun, kıdem tazminatının son ücret üzerinden ödeneceğini düzenliyor. Yargıtay’a göre de işçinin iş ilişkisi kapsamında iş gördüğü ve ücrete hak kazandığı en son ücretin dikkate alınması gerekir.

İŞVEREN KAPANAN İŞYERİ İÇİN İHBAR TAZMİNATI ÖDER Mİ?

Eşim 2015 yılından beri özel bir işletmede çalışıyordu. 2019 temmuz ayında doğum yaptı. Dört aylık doğum izninin ardından 2019 kasım ayında 6 ay ücretsiz izne ayrıldı. Pandemi döneminde işyeri geçici olarak kapandı. İşveren mart ayından itibaren eşimi kısa çalışmada gösterdi. 18 Haziran 2021 tarihinde de SGK tarafından eşimin cep telefonuna, iş akdinin “17 - İşyerinin kapanması” koduyla sona erdiği yönünde mesaj geldi. İŞKUR’dan öğrendiğimize göre, işyeri 8 Haziran’da çıkışını yapmış. Doğum sonrası ücretsiz izinde iken kısa çalışma ödeneği kapsamına alındığı için herhangi bir problem yaşar mıyız? İşyeri bize herhangi bir ihtarda bulunmadan direkt çıkış yapmış, ihbar tazminatı alabilir miyiz? (Çağrı A.)

Fazla ve yersiz ödenen kısa çalışma ödeneği konusunda geçen yıl bir düzenleme yapıldı. Buna göre, 31 Ekim 2020 tarihine kadar fazla ve yersiz ödenen kısa çalışma ödeneği geri istenmeyecek. Bu konuda endişe etmeniz gerekmiyor.

İşveren daha önce eşinize işletmenin kapanacağına dair bildirimde bulunmuş olsaydı ihbar tazminatı ödemesi gerekmezdi. Ancak, hiçbir bildirim bulunmadan kapanma gerekçesiyle işten çıkış yaptığı için ihbar tazminatı ödemesi gerekir. Eşinizin işyerindeki çalışma süresi üç yıldan fazla olduğu için 8 hafta önceden bildirimde bulunulmadığından iki aylık ücret tutarında ihbar tazminatına hak kazanır.

DOĞUM YAPAN KADIN ÇALIŞANIN ÜCRETSİZ İZİN HAKKI NE ZAMAN BAŞLAR?

Eşim sinema sektöründe çalışmakta. Doğum sonrası raporu 21 Ocak 2021 tarihinde bitti. Sonrası iş yeri komple kapalı olduğu için eşim bu ay sonuna kadar diğer çalışanlar ile birlikte kısa çalışmada gösterildi. Şimdi doğum sonrası 6 ay ücretsiz izin hakkını kullanmak istiyor. İş yeri ise temmuz sonuna kadar ücretsiz izin, ağustos ayında da yıllık izin kullandırmak istiyor. ALO 170 hattından da net bir cevap alamadık. Ne yapmamız gerekir? (Fahri Ş.)

Analık halinde çalışma ve izin konusu 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 74. maddesinde düzenlenmektedir. Kanuna göre, isteği halinde kadın işçiye 16 haftalık analık izni süresinin tamamlanmasından sonra 6 aya kadar ücretsiz izin verilir. Analık izni 21 Ocak’ta sona erdiğine göre, ücretsiz izni en fazla 21 Temmuz’a kadar kullanabilir. O tarihten sonra ücretsiz izin kullandırmak işverenin tasarrufundadır.

BİRDEN FAZLA İŞYERİNDEN YATIRILAN PRİMLERİN EMEKLİ AYLIĞINA ETKİSİ OLUR MU?

Şubat 1998 ile ağustos 1999 arasında askerlik yaptım. İlk işe girişim 2 Temmuz 2000, ilk primim Ağustos 2000’de başlıyor. O günden bu yana kesintisiz prim ödemesi devam ediyor. Ayrıca, sözleşmeli çalıştığım üç işyerinde aylık 7 gün sigorta primi ödeniyor. Şu an itibari ile toplam 11740 gün prim ödemem var.

Mevcut durumda ne zaman emekli olabilirim? Askerlik borçlanması ile Eylül1999 öncesi emeklilik şartlarını sağlamam mümkün müdür? Sözleşmeli işyerlerince fazladan ödenen primler emekli maaşımda artış sağlar mı? (Engin İ.)

Askerlik borçlanması yapmadığınız takdirde 4/a’dan 60 yaşında emekli olursunuz. Ancak, 11 ay askerlik borçlanması yaparsanız sigorta başlangıcınızı 8 Eylül 1999 öncesine çekmek suretiyle 58 yaşında emekli olabilirsiniz.

Sözleşmeli çalıştığınız işyerlerince yatırılan sigorta primleri, prime esas kazançlarınıza ekleneceği için emekli aylınız artar. Daha yüksek kazanç üzerinden emekli aylığı bağlanır. Diğer yandan, ay içinde ödenen prim günleri 30’u aşsa bile aylık 30 gün çalışmış kabul edilirsiniz.

ASKERLİK BORÇLANMASI İLE EMEKLİLİK YAŞI ÖNE ÇEKİLEBİLİR Mİ?

05.04.1971 doğumluyum. 01.12.1987 tarihinde staj sigortam başladı. Uzun vadeli sigorta kollarına ilişkin pirim günü başlangıç tarihim 01.03.1993. 1991 yılında 15 ay askerlik sürem başladı. Askerlik borçlanması ile emeklilik yaşımı öne çekmem mümkün müdür? Bunun için askerlik süresinin ne kadarını borçlanmam yeterli olacaktır? (Oğuz G.)

Staj sigortası emeklilik bakımından size bir avantaj sağlamaz. Askerliğinizi uzun vadeli sigorta kollarına prim ödemesinin başladığı, yani sigorta başlangıç tarihinden önce yaptığınız için askerlik borçlanmasıyla emeklilik yaşınızı öne çekebilirsiniz. Yüz gün askerlik borçlanması yaptığınızda emeklilik yaşınız 54’ten 53’e iner. Askerlik sürenizin geri kalanını borçlanmanıza gerek yok.