Prof. Dr. Bulut: Çocukları pandeminin ortasında savunmasız bırakıyoruz!

Covid-19 ortaya çıktığı ilk günlerde çocukları pek etkilemiyordu. Şimdi ise Delta varyantıyla birlikte risk grubu değişmiş durumda. Ne oldu da çocuklar hastalığın hedefi haline geldi?

Covid-19 pandemisi ilk başladığında çocuklarda vaka sayısı yetişkinlere göre daha azdı ve çocuklar hastalığı daha hafif geçiriyorlardı, henüz aşı yoktu ve neredeyse bütün dünya izolasyondaydı, bu da çocukları hem diğer viral hastalıklardan hem de Covid-19'dan bir süre korudu. Fakat her yerin aynı zamanda açılması, çoğu yetişkinin henüz aşılı olmaması, maske kullanma zorunluluğunun bazı eyaletlerde kaldırılmış olması ve çok bulaşıcı olan Delta varyantının yüzde 90'a ulaşmasıyla temmuz ayı ortasında hasta sayısında patlama oldu. Yetişkin vaka sayısı artınca çocuk vaka sayısı da onu takiben arttı.

Delta nedeniyle yoğun bakımda yatan çocukların sayısında da artış var mı?

Pandeminin başında çocuklar bütün vakaların yüzde 14.6'sını teşkil ederken, bu rakam şimdi yüzde 22.4'e çıktı. Geçen hafta ABD'de 180,175 yeni çocuk Covid vakası tespit edildi. Çocukların hastaneye yatma oranı genelde yüzde 1-2 arasında stabil olmakla beraber, Delta varyantı hastaneye yatan çocukların yoğun bakım gereksinimini artırdı.

CDC verilerine göre, Delta varyantı sağlıklı olan ve kronik hastalığı olmayan çocukları da etkileyebiliyor. Temmuz ayında ABD'de hastaneye yatan çocukların sadece yüzde 8'inde kronik hastalık vardı. İyi yoğun bakım desteği olan ülkelerde ölüm oranları düşük olsa bile (yüzde 1.6-6.5), yoğun bakım desteğinin yetersiz olduğu ülkelerde bu oran yüzde 15’lere çıkabiliyor. Tek bir çocuğun dahi aşı ile önlenebilir bir hastalıktan ölmesi çok üzücü.

Covid-19 Delta varyantı diğer varyantlara göre iki kat daha bulaşıcı ve çok daha hızlı bulaşıyor. Hasta olan kişi, 5-10 kişiyi enfekte edince, yetişkin hasta sayıları katlanıyor. Temmuz ve ağustos aylarında ABD'nin aşı karşıtı olan ve maske takmayı zorunlu tutmayan Florida, Teksas, Arkansas, Alabama gibi güney eyaletlerinde çocuk yoğun bakım yatakları Covid vakalarıyla doldu. Dünyanın en büyük çocuk hastanelerinin olduğu Teksas da dahi çocuk yoğun bakım yatağı bulma zorluğu çekildi. Çocuk yoğun bakımların Covid hastalarıyla dolu olması aynı zamanda diğer çocukluk hastalıkları için de büyük aciliyet teşkil ediyor. Acil kalp ameliyatı olması gereken veya kanser tedavisi alması gereken bebekler ve çocuklar için yatacak yer olmaması çok acı.

Okulların açılmasına çok az kaldı. Virüsün yayılmasını önlemek adına aşı sırası gelen çocukların aşı olması çok önemli. Aşı sırası gelmeyenlerin korunması için ise yetişkinlerin aşılanması gerekiyor, değil mi? Aşı karşıtlığı, çocukları nasıl etkiliyor?

Şu an çocukları Covid-19'dan korumada elimizdeki en büyük silah yetişkinlerin aşılanması. Yetişkinler aşılanmayınca çocukları pandeminin ortasında savunmasız bırakıyoruz. Aşılar ilk başladığında duyulan kaygı anlaşılabilirdi; fakat son sekiz ayda dünyada 183 ülkede beş milyar aşı yapıldı ve aşılar hakkında epey bilgi sahibi olduk. Aşı tarihine bakacak olursak aşı yan etkilerinin ilk günlerde, haftalarda ortaya çıktığını söyleyebiliriz. Yan etkiler aylar sonra ortaya çıkmaz, bu nedenle yetişkinlerin aşı olması henüz aşı sırası gelmemiş çocuklarımızı korumak için en değerli önlem.

Yetişkinler aşı olunca, vaka sayısı azalıyor, bulaşma hızı ve riski azalıyor. Daha ölümcül varyantların ortaya çıkması azalıyor. Bu nedenlerle yetişkinlerin aşı olması aşı olamayan küçük çocukları ve immün yetmezliği olan kişileri koruyor. Türkiye'de 12 yaş üstü özellikle kronik hastalığı olan (astım, nörolojik hastalık, obezite) çocuklar için aşı hakkının olması çok iyi bir gelişme. Umarım 12 yaş üstü bütün çocuklar için aşı hakkı tanınır. Son 18 aydır öğrendiğimiz şey; Covid-19 çocuklarda da ciddi hastalık yapabiliyor, çocuklar da entübe oluyor, ventilatör, ECMO gibi destek cihazları gerekebiliyor ve kronik Covid (long covid) denilen uzun vade etkiler gelişebiliyor.

Ebeveynlerin kaygı duyması çok doğal. Aşı karşıtı olmasalar bile aşıdan kaygı duyan pek çok aile var. Ortalıkta dolaşan korkutucu orandaki yanlış bilgiler aileleri paralize ediyor. Bu hususta enfeksiyon uzmanları, çocuk doktorları tarafından akıldaki soruların tek tek cevaplanması çok önemli. Risk ve fayda oranlarına bakınca aşı olmak Delta varyantının arttığı ve okulların açıldığı şu günlerde çok daha faydalı görünüyor.

"Çocuklar bu salgının masum kurbanları. Okullar açılacak ve pek çok çocuk hasta olacak. Çocukları bu salgında savunmasız bıraktık" diyorsunuz. 12 yaş altına da aşı tanınmalı mı?

Şu an pandemide en savunmasız grup 12 yaş altı çocuklar çünkü herkes aşılandı ama çocuklar aşısız ve okullar başlıyor. Hiç kimse 40 yetişkini, aşı olmadan, maskesiz, ventilasyonu olmayan küçük bir odada 5-6 saat tutmayı düşünemez bile... Ama çocuklar için durum bu.

12 yaş altı için aşılar henüz onay almadı. Bu yaş grubu çocukların ağırlıkları farklı olduğu için kiloya göre dozların ayarlanması gerek, bu dozların yan etki göstermeyeceğinden ve aşıların Covid-19'a karşı immünite oluşturup oluşturmayacağından emin olmak gerek. Bu nedenle 12 yaş altı çalışmaları devam ediyor. 12 yaş altı aşıların onay alması bir süre alacağı için şu an için iyi korunma şekli; yetişkinlerin ve 12 yaş üstü çocukların aşılanması. 12 yaş altı için aşı tanımlanmalı mı, sonuçlara baktıktan sonra cevap verilmesi daha doğru olacaktır.

Okula başlayan çocukların hastalıktan korunması için tavsiyeleriniz nelerdir?

Tek bir tılsımlı çözüm yok maalesef; fakat aşılanabilen herkesin aşı olması, kapalı alanda herkesin maske takması, mümkünse mesafe, havalandırma, aralıklı test yaptırmak gibi bütün önlemlerin bir arada olduğu bir sistem çocukları korur. Çocukların etrafında koruyucu bir kalkan oluşturmak için okulda çalışan öğretmenlerin ve her yetişkinin aşı olması, hem çalışanların korunması hem de çocukların korunması açısından gereklidir.

Geçen hafta çıkan araştırmalar, aşı olan kişilerin Delta varyantı alsalar bile daha az bulaştırdıklarını, daha hızlı iyileştikleri için de hastalığı bulaştırdıkları sürenin daha az olduğunu ortaya koydu. Aşı olsun ya da olmasın iki yaş üstü herkesin kapalı alanlarda maske kullanması gerekir. Bu konuda çok tartışma ve endişe olduğu halde hem Amerika Çocuk Derneği hem de çocuk göğüs hastalıkları doktorları küçük çocukların maske takmasını destekliyor.

Kanser hastası olan miniklerimiz mikroplardan korunmak için aylarca maske takıyor; şimdi bu öldürücü virüsten korunmak ve okula gidebilmek için bir süre maske takmak bundan farklı değil.

ABD'de politize edilen aşı ve maske savaşları yüzünden çocuklar hırpalandı, eğitimleri aksadı, sosyal gelişimleri etkilendi. Aşı karşıtı ve maske karşıtı eyaletlerde okulların açılmasıyla kapanması bir oldu. Florida’da bir okul bölgesinde maske takma zorunluluğu kaldırıldığı için okullar açıldıktan bir hafta sonra 8 bin 400 öğrenci, 304 çalışan eve gönderildi ve tekrar karantinaya girildi. Yine Florida da dört öğretmen hayatını kaybetti. Dolayısıyla aşılanmak ve kurallara uymak çok önemli.