Kış aylarında neden güneş kremi kullanmalıyız?

Vücuttaki en büyük organ olan derinin pek çok görevi var. İç organları kaplayan deri, olası yaralanmalara karşı vücudu korur, fazla su ve sıvı kaybını önler ve vücudun D vitamini sağlamasına yardımcı olur. Bunun yanında hem bakteri gibi mikroplara karşı hem de zararlı ultraviyole (UV) ışınlarına karşı koruyucudur. Öte yandan vücut sıcaklığını kontrol etmeye yardımcıdır.

CİLT KANSERİ EN ÇOK HANGİ BÖLGELERDE GÖRÜLÜR?

Birçok nedenden dolayı ciltte oluşan kötücül (malignant) büyümeye cilt kanseri veya deri kanseri deniliyor. Türk Kanser Derneği'nden yapılan açıklamaya göre, cilt kanserlerinin en önemli nedeni, cildimizde oluşan güneşe bağlı hasarlardır. Cilt kanserleri vücudumuzun her yerinde görülmekle birlikte en sık güneş hasarlarının yoğun olduğu yerlerde görülür. Güneşe en sık maruz kalan yüz, boyun, kol ve bacaklar cilt kanserlerinin en sık görüldüğü yerlerdir.

CİLT KANSERİNDE RİSK FAKTÖRLERİ NELERDİR?

Deri kanserinin esas nedeni güneşten gelen ultraviyole ışınlarıdır. Mor ötesi ışın veren elektrik lambaları ve bronzlaştırıcı suni ışık kaynakları da deri kanserlerine neden olabilir. Ultraviyole ışınlarına karşı dünyayı koruyan ozon tabakasının incelmesinin de deri kanserlerinde ciddi bir artışa neden olduğu bilinen bir gerçektir.

En çok risk altında olanlar:

- Açık tenliler,

- Derilerinde kolayca çillenme olanlar,

- Çok fazla sayıda beni olanlar ve bunların değişik şekil ve boyutta olması,

- Ailesinde deri kanseri bulunanlar. Bir veya birden fazla birinci derece akrabasında (anne- baba, kardeş veya çocuğu) melanom cilt kanseri görülen kişilerde risk daha yüksektir. Melanom olan kişilerin yaklaşık yüzde 10'unda ailesinde aynı hastalık görülmektedir,

- Açık havada fazla zaman geçirenler,

- Ekvatora yakın bölgelerde, yüksek rakımlı veya yıl boyunca yoğun güneş ışığına maruz kalanlar.

Bunların dışında,

- Herhangi bir sebeple radyoaktif ışın tedavisi (radyoterapi) uygulamaları,

- Uzun yıllar iyileşmeden kalan açık yaralar,

- Katran, zift, arsenik vs. gibi kimyasal karsinojen maddelere kronik şekilde maruz kalma,

- Kronik mikrotravmalara maruz kalma gibi nedenlerle de deri kanserleri gelişebilir.

NE ZAMAN CİLT KANSERİNDEN ŞÜPHELENİLMELİ?

Cilt kanserinin en önemli belirtisi deride yeni bir leke veya lekenin büyüklüğü, şekli veya rengindeki değişikliktir. Diğer bir önemli işaret, cilt lekesinin ciltteki diğer lekelerden farklı gözükmesidir. Bu uyarı işaretlerinden birini gözlemlemeniz durumunda vakit kaybetmeden doktora görünmelisiniz.

Ciltte kendini gösteren diğer belirtiler:

- İyileşmeyen yara

- Pigmentlerin lekenin dışına taşarak etrafındaki deriye yayılım göstermesi

- Kırmızılık veya sınırının ötesinde yeni bir şişlik

- Hassasiyetin artması- kaşıntı, hassasiyet veya ağrı

- Benin yüzeyinin değişmesi- tümsekleşme, kanama ya da nodül veya yumru şeklinde görünüm

- Normal bir benle melanom arasındaki farkı ayırt etmek bazen zor olabilir. Bu durumda doğru olan en kısa zamanda uzman bir dermatoloğa başvurmaktır.

ERKEKLERDE RİSK DAHA FAZLA

Ülkemizde deri kanserlerinin sıklığına ilişkin sağlıklı istatistik veriler olmasada biliniyor ki cilt kanseri tüm kanserler içinde en yaygın görülen kanserler arasındadır. Ülkemizde cilt kanserleri türlerinden biri olan melanom, son 30 yılda yüzde 237 oranında artış göstermiştir. Diğer organlara yayılım gösteren melanom, tüm cilt kanseri ölümlerinin çoğunluğunu oluşturur. Melanom dışı cilt kanserleri grubunda yer alan bazal ve yassı kanserler arasında daha çok bazal hücreli kanserler sık görülür. ABD'de her yıl 1 milyon yeni vaka görülürken bu oran Türkiye'de her 100 bin erkekte 1,9, her 100 bin kadında ise 1,3 görülme sıklığına sahiptir. Yani erkek cinsiyette risk kadınlara oranla daha yüksektir. Bunun nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte güneşe maruziyetin daha fazla olmasının etken olduğu düşünülmektedir. Cilt kanserinde yaşam kaybı oranı ise her 100 hastada 1 olarak tahmin edilmektedir.

BENLER VE KANSER

Hemen hemen herkesin vücudunda görülebilen, renkleri beyazdan siyaha, boyutları küçükten büyüğe değişebilen benler aslında sağlık için zararlı oluşumlar değildir. Ancak renk ve şekil değiştirerek cilt kanserlerinin öncüsü olabilirler.

Hastanın hekime başvurması için gerekli durumlar:

1- Benin renginde koyulaşma, koyu siyaha dönme,

2- Aniden büyüme,

3- Konturlarının düzensizleşmesi (şekilsiz bir hal alması),

4- Etrafında daha küçük başka benlerin aniden çıkması.

Benlerdeki diğer şüpheli değişiklikler:

· Soyulma,

· Kaşıntı,

· Bendeki pigmentlerin çevre dokuya yayılması,

· Akıntı veya kanama.

KANSERLİ BENİN GÖRÜNÜŞÜ DEĞİŞİR

Kanserli benlerin görünüşü önemli ölçüde değişir. Bazı benler yukarıdaki değişikliklerin hepsine sahip olabilirken diğer benler sadece bir iki anormal özellik taşıyabilir. Bunların oluşması kanser oluştuğunu göstermez ancak bir risk faktörünün oluştuğunu ve bir dermatoloğa gidilmesi gerektiğini düşündürür. Bundan sonra hekim kriterleri geçerlidir. Çıplak gözle veya dermatoskop denilen cihazla yapılan hekim muayenesinden sonra benin çıkartılması, biyopsi alınıp alınmaması kararı verilir. Risk oluşmuş olsa da benin erken dönemde çıkartılması hastalığın tedavisi için yeterli olabilir.

BENLER YILLAR İÇERİSİNDE KAYBOLABİLİR

Melanom her zaman ben olarak ortaya çıkmaz ve normal görünüşlü ciltte de ortaya çıkabilir.

Normal benler genellikle bronz, kahverengi, siyah gibi tek bir renktir ve beni etrafındaki deriden ayıran kesin bir çizgi vardır. Oval veya yuvarlak şekilde olan bu benlerin çapı genellikle 6 milimetreden küçüktür.

Kişilerde genellikle 10 ile 50 arasında ben vardır. Bu benlerin çoğu 40 yaşına kadar oluşur. Benlerin şekli zaman içerisinde değişebilir ve bazı benler yaş ilerledikçe kaybolabilir.

CİLT KANSERLERİNDEN KORUNMAK İÇİN NELERE DİKKAT ETMELİYİZ?

Cilt kanserlerinden korunmak için öncelikle güneş ışığına maruziyeti yani zararlı ultraviyole ışınlarına maruz kalmayı azaltmak gerekir. Güneşin yararlı etkilerinden faydalanırken zararlı ışınlarından korunmak alınacak bazı önlemlerle mümkündür.

Uzmanlara göre güneşin zararlı etkilerinden korunmak için yaz kış güneş kremi kullanmak gerekiyor. Güneşin zararlı ışınları, tende hissedilen sıcaklıkla ilişkilendirilse de güneş soğuk havada da çıkar ve bulutlu bir havada dahi güneş cildinize zarar verebilir.

ABD'deki Cilt Kanseri Vakfı'na göre UVA ışınları bulutların arasından da geçebilir. Kar ayrıca güneşin UV ışınının yüzde 80'ine kadarını yansıtır, bu nedenle bu ışınlar iki kez vurur. Bu da UV ışınlarının bırakabileceği hasarı iki katına çıkarma potansiyeli taşır. Bu ışınlar cilde camdan da ulaşabilirler, bu nedenle yalnızca açık hava aktivitelerinden kaçınarak cildi korumak mümkün değil.

Türk Kanser Derneği'nden öneriler:

- Kozmetik ürünlerin son kullanma tarihine dikkat edin ve mümkün olan tüm kozmetiklerin güneş koruyucu içermesine özen gösterin.

- Güneş koruma faktörü en az 30 olan geniş spektrumlu güneş kremleri kullanın. Güneş kreminizi 2 saatte bir, yüzdükten ve terledikten sonra tekrar sürdüğünüzden emin olun.

- Güneş kremi kullanmak için denize veya havuza gitmeniz gerekmiyor. Her gün dışarı çıkmadan önce mutlaka direkt güneşe maruz kalacak bölgelere kullanmanız gerekir. Güneş kremi uygulamak ve aralıklarla tekrarlamak cildinizi güneşin UV ışınlarından koruyarak acı verici güneş yanıklarının, koyu lekelerin ve kırışıklıklar gibi erken yaşlanma belirtilerinin oluşma riskini en aza indirirken; cilt kanserine karşı da koruma sağlar. Bu nedenle aslında çocuk yaştan itibaren güneş kremini düzenli kullanmak hem cildimizin yıpranmasını ve yaşlanmasını önlerken hem de bizi cilt kanseri açısından korumaktadır.

- Yazın tatilde güneşlenmiyorsanız üstünüze bir şeyler giyin, geniş kenarlı şapka takın ve cildinizi mümkün olduğu kadar koruyun. Açık renk giysiler giymeyi tercih edin.

- UV ışınlarını en az yüzde 99 engelleyen güneş gözlüğü takarak korunabilirsiniz.

- Gölgede oturun. Güneş ışınlarının en sert olduğu saat 10:00 ile 16:00 arası güneşlenmeyin. Direk güneş ışınlarına maruz kalma sürenizi, uzmanların belirttiği sürelerle sınırlayın.

- Solaryumda bronzlaşmaktan kaçının. Cilt kanserinin oluşmasına katkı sağlayabilir ve cildinizde uzun süreli zarara yol açabilir.

- Cildinizi düzenli olarak kontrol edin. Benler, çiller, doğum lekelerinde oluşan değişiklikleri gözlemlemeye çalışın. Vücudunuzda göremediğiniz kısımları ayna yardımı ile kontrol edin. Kol ve bacaklarınızın arkasını da dahil olacak şekilde tamamını, parmak aralarını ayak tabanını ve genital bölgenizi de düzenli aralıklarla kontrol edin ve herhangi bir değişiklik gördüğünüzde vakit kaybetmeden bir uzmana başvurun.