Siz sorun Habertürk yanıtlasın

STAJ SİGORTASI İLE DOĞUM BORÇLANMASI YAPMAK ERKEN EMEKLİ EDER Mİ?

1974 doğumluyum. 1989 yılında staj başlangıcım var. İlk prim ödemesi 1997 yılında oldu. 1993’te doğum yaptım ve gün toplamım 6277. Borçlanma ile SSK başlangıcımı geri çekebilir miyim? Şu anda 53 yaşı beklemekteyim. (Aylin T.)

Staj sigortası normalde sigorta başlangıcı olarak kabul edilmiyor. Çünkü staj sigortasında sadece iş kazası ve meslek hastalıklarını kapsayan kısa vadeli sigorta kolları için prim ödenir. Uzun vadeli sigorta kollarına prim yatırılmaya başlanılan tarih sigorta başlangıcı kabul edilir. Emeklilikte de bu tarih dikkate alınır.

Öğrencilikte staj sigortası bulunanların sigorta başlangıcı olarak sayılması konusundaki talepleri devam ediyor. Bu konuda muhalefet partilerinden milletvekillerince zaman zaman yasa teklifleri veriliyor ama henüz bu yönde atılmış somut bir adım bulunmuyor. Ancak, staj sigortası kadınlara doğum borçlanmasında avantaj sağlıyor. Staj sigortası ile normal çalışmaya başlama tarihi arasında doğum yapan kadın 4/a, 4/b veya 4/c statüsündeki kadınlar, her bir çocuk için 2 yıla kadar olmak üzere toplam üç çocuk için doğum borçlanması yaptıklarında sigorta başlangıç tarihleri öne çekiliyor. Böylece hem eksik prim günlerini tamamlama imkânına sahip oluyorlar, hem de daha erken yaşta emekli olabiliyorlar.

Şu an emeklilik yaşınız 53 görünüyorsa, 4/a (SSK) statüsünde çalışıyor olmalısınız. Sigorta başlangıcınız da 24 Mayıs 1997 tarihinden önce olmalı. Staj sigortanız yapıldı ise 2 yıla kadar, yani 720 güne kadar doğum borçlanması yapabilirsiniz. Sigorta başlangıç tarihiniz, borçlanma yaptığınız gün kadar geriye çekilir.

Sigorta başlangıcınızı 23 Mayıs 1996 tarihine çekecek kadar borçlanırsanız emeklilik yaşınız 53’ten 52’ye; 23 Mayıs 1995 tarihine çekecek kadar borçlanırsanız 51’e iner. Örneğin, normalde sigorta başlangıcınız 1 Şubat 1997 ise 637 gün borçlandığınızda emeklilik yaşınızı 51’e çekersiniz.

Doğum borçlanması yaparken prime esas kazancınızı kendiniz belirliyorsunuz. Kazanç tutarı asgari ücret ile bunun 7.5 katı arasında değişebilir. Borçlanmayı bu yıl içinde asgari ücretten yaptığınızda her 1 gün için 38.16 TL prim ödersiniz. Bir yıl için 13 bin 738 TL, örneğimizdeki gibi 637 gün için borçlanma yaptığınızda ise 24 bin 308 TL prim ödersiniz.

İŞVEREN İŞÇİSİNİ AŞI OLMAYA ZORLAYABİLİR Mİ?

Kardeşim Ankara'da İvedik Organize Sanayi Bölgesi’nde faaliyet gösteren bir şirkette üretim elemanı olarak bir kaç yıldır çalışıyor. İşveren, ağustos ayı sonuna kadar aşı olmadığı takdirde varsa ücretli, yoksa ücretsiz izne çıkartılacağı yönünde tehdit etti. İşverenin tazminatsız ve çalışanın rızası olmadan ücretsiz izne çıkartması mümkün mü? İşveren, aşı olması için tehdit ediyor, alenen suç işliyor. Bu konuda neler yapılabilir? (Tuncay A.)

İşveren, daha önce çalışmaya başlamış işçisini aşı olmaya zorlayamaz. Ama yeni işe alımlarda aşı yapılmasını zorunlu tutabilir. Muhtemelen bundan sonra düzenlenecek yeni iş sözleşmelerine, olası bir pandemi durumunda aşı olmayı kabul ettiğine dair çalışanlardan taahhüt istenmesi gündeme gelebilir.

İşveren mevcut işçisini aşı olmaya zorlayamaz ama aşı olmayan işçisini, diğer çalışanların sağlığını tehlikeye attığı iddiasıyla “geçerli sebep” ile işten çıkartabilir. Geçerli sebeple işten çıkartılan işçiye ihbar ve kıdem tazminatı ödenir. İşyerinde çalışan sayısı 30’dan fazla ise işçi önce arabulucuya başvurup, sonra mahkemede işe iade davası açabilir. Mahkemenin, gösterilen sebebi geçerli kabul etmesi halinde işe iade hükümlerinden yararlanamaz.

İşveren kardeşinizi ücretli izne çıkartabilir ancak rızası olmadan ücretsiz izne çıkartamaz. Ücretsiz izne çıkarttığı anda kardeşiniz açısından haklı fesih sebebi ortaya çıkar. İşçi haklı fesih yaptığında kıdem tazminatını alır.

Diğer yandan, işveren aşısız bir işçi kovid-19’a yakalanıp başka bir işçiye virüs bulaştırırsa bunu haklı fesih sebebi yapabilir.

ÇALIŞMAYAN KADIN NASIL EMEKLİ OLABİLİR?

Eşime evlenmeden önce bir-iki günlük sigorta girişi yapılmış. Kendisi 1984 doğumludur. Sigorta sonrası iki çocuğumuz var. Eşimin emekli olabilmesi için doğum borçlanması yapmak istiyorum. Akabinde nasıl ilerlememizi tavsiye edersiniz? (Ömer Y.)

“Bir iki günlük sigorta girişi yapılmış” derken, bu günlerin primlerinin ödendiğini varsayıyorum. Aksi takdirde, sigorta girişi görünmekle birlikte hiç ödenmiş prim günü yoksa kazanılmış bir hak söz konusu olmaz.

Eşiniz şu an hiçbir işte çalışmadığına ve 37 yaşında olduğuna göre normal çalışma süresiyle emekliliği zor görünüyor. Ama yaştan emekli olabilir. 4/a statüsünde (SSK) emeklilik için sigorta girişi 8 Eylül 1999 öncesi ise 3600 prim gününü, 9 Eylül 1999 – 30 Nisan 2008 tarihleri arasında ise 4500 prim gününü tamamlayarak her ikisinde de 58 yaşında emekli olabilir.

Sigorta girişi 1 Mayıs 2008 tarihinden sonra ise 5400 prim gününü 2035 yılı sonuna kadar doldurursa 61 yaşında emekli olur. 5400 prim gününü doldurma tarihinde her iki yıllık gecikme emeklilik yaşını bir yıl uzatır.

Eşinizin sigorta girişi 30 Nisan 2008 ve öncesinde ise doğum borçlanmasını şimdi yapmayın. Öncelikle isteğe bağlı sigorta başlatın. İsteğe bağlı sigorta primleri 4/b (BAĞ-KUR) statüsünde sayılıyor. Ancak, 2008 öncesi sigorta girişi bulunanlar son 7 yıl en fazla hangi statüde çalıştılarsa o statüden emekli olabiliyorlar.

Eşinizin her bir çocuk için 2’şer yıldan toplam 4 yıl doğum borçlanması yapma hakkı olduğu için doldurması gereken prim gününü tamamlamaya 4 yıl kala isteğe bağlı sigortayı sonlandırıp bir ay 4/a’lı olarak bir işte çalışması gerekir. 4/a’lı çalışırken veya sonrasında doğum borçlanması yaparsa, borçlandığı süreler 4/a statüsünde değerlendirilir.

Sigorta girişi 1 Mayıs ve sonrasında ise hangi statüde olursa olsun 5400 prim gününü doldurarak aynı yaşta emekli olacağı için sonuç değişmez.

İsteğe bağlı sigortayı asgari ücret üzerinden yaparsanız her ay asgari ücretin yüzde 32’si oranında prim ödersiniz. 2021 yılı için ödemeniz gereken aylık prim tutarı bin 144.80 TL’dir.