Hesabı kim ödeyecek

Covid 19’un küresel ekonomide yarattığı enkazı toparlamak için gelişmiş ülkeler son yüzyılda şahit olunan en büyük finansal destek paketlerini açıklıyorlar.

ABD başta olmak üzere Batı ekonomilerinin şu ana kadar açıkladığı Covid 19 ile ilgili destek paketlerinin büyüklüğü 8 trilyon doları buldu.

Açıklanan teşvik ve destek paketleriyle küresel ekonominin 2020’nin ikinci yarısında toparlamaya başlaması ve 2021’de kayıplarını geri alması hedefleniyor. Ancak yapılan hesaplamalara göre bu kadar iddialı finansal paketlere rağmen ABD ve Euro Bölgesi ekonomilerinin 2019 sonundaki seviyelere geri gelmesi ancak 2022 ortalarında mümkün olacak.

COVİD 19 Sonrası yüksek borç oranları şimdiden konuşulmaya başlandı

Batı Dünyasında 1929 Buhranından beri görülen en büyük ekonomik kriz olan COVİD 19’a karşı açıklanan finansal destek paketlerinin bir diğer yan etkisi de, Kamu Borçlarını II. Dünya Savaşından sonra en yüksek seviyeye çıkartacak oluşu. IMF’ye göre ülkelerin Borç/GSYH oranı Covid 19 sonrasında ortalama yüzde 96’lardan yüzde 130’a çıkacak.

Yüksek Kamu Borcu ve bu durumun COVİD 19 sonrası kime fatura edileceği şimdiden yüksek sesle tartışılmaya başlandı.

Bu tartışmaların en hararetlilerinden biri de İngiltere’de yapılıyor.

Covid 19 sebebiyle İngiltere ekonomisi 1.5 aydır karantina altında. Ancak İngiltere’de hala ortalama

günde 500-600 kişi COVİD 19 sebebiyle hayatını kaybediyor ve toplam 28 bin kişi hayatını kaybetti. İngiltere için Pik ( peak) belki geride kalmış olabilir ancak virüsün hala yaygın olduğu ve karantinanın uzatılması gerekecek.

İngiltere’de 7 Mayıs’ta bitecek olan karantinanın ( muhtemelen bazı yumuşatmalarla) Mayıs sonuna kadar uzatılacağını tahmin ediyorum.

İngiltere ekonomisin Covid 19 sebebiyle bu sene yüzde 6.5 daralması bekleniyor. Ayrıca yüzde 3.5-4 bandındaki işsizlik oranının 2 katına çıkacağı hesaplanıyor. Ancak işsizliği göreceli olarak düşük tutan “ Kısa Çalışma Ödeneğine” başvuran çalışan sayısı her geçen gün artıyor ve bu durum İngiliz ekonomisini zorluyor.

İngiltere Bütçe Ofisinin yaptığı hesaplara göre eğer karantina 3 ay sürerse ( Mayıs sonunda 2 ayı geçmiş olacak) bunun Bütçeye Maliyeti 273 milyar Pound olacak ki bu rakam yüzde 14’lük bütçe açığı demek.

Hazine ve Maliye Bakanı Sunak “Covid 19 desteklerine uzun süre devam edemeyiz. Yaz ayları itibariyle normale dönüş başlamalı “ diyor.

Ancak destekler kalkınca işsizlik ne olacak?

İstatistiklere göre İngiltere’deki şirketlerin yüzde 70’i Kısa Çalışma Ödeneği içi başvurmuş. Yapılan hesaplara göre Mayıs Sonu itibariyle 32 milyon kayıtlı çalışanın bulunduğu İngiltere’de 6 milyon kişi (yüzde 19) Kısa Çalışma Ödeneğinden yararlanıyor olacak.

İngiltere’de Haziran sonunda, maaşının ( 2,500 pounda kadar) yüzde 80’ini ödeyen Kısa Çalışma Ödeneği sona eriyor. Hazine Bakanının açıklamalarından bu uygulamanın maaşın yüzde 60’ını karşılamak üzere 3 ay daha uzatılacağını anlıyoruz.

Covid 19 sonrası yeni normal diye tabir edilen ekosistemde, sosyal mesafe zorunluluğu, sınırlı seyahat imkanı, tüketim talebinin geç dönmesi gibi durumları göz önüne aldığımızda istihdamın geri gelmesinin uzun süreceğini öngörmek çok da zor değil.

Bu durumda yüzde 100’ü aşan Kamu Borcu ve yüzde 15’i bulacak Bütçe Açığı ile İngiltere’nin ( İspanya, Fransa ve italya’da da benzer durum var) COVİD 19 destek paketlerini finanse etmek de zorlanacağı aşikar.

Bütçe tarafında çok hızla artan giderler ve ekonomi daraldığı için azalan gelirler İngiltere dahil bütün ülkeleri zorlayacak.

İşte bu duruma getirebilecek en iyi çözüm “ Servet Vergisi “ diyor Fransız ekonomist Thomas Piketty.

Pikety; dağ gibi artan kamu borçları ve yanında taşınmaz bir hal alan gelir dağılımı adaletsizliği için en garantili çözüm ne merkez bankalarının daha fazla yapacağı tahvil alımı, para basımı ne de faizlerin sıfır ya da eksiye çekilmesi.

Piketty göre normal şartlar altında eğitimin kalitesinin artması, teknoloji ve fırsat eşitliği ekonomilerin büyümesi ve gelir dağılımının düzelmesi öne çıkan ön şartlar olduğunu hatırlatıyor.

Ancak Covid 19 sonrası bu şartların oluşmasını bekleyemeyeceğimizi belirten Piketty, II. Dünya Savaşından sonra Almanya ve Japonya’nın yaptığı ve 10 yıl içinde ciddi sonuçlar veren, büyük sermayeye, büyük finansal portföylere konulan ve oranı yüzde 50’lere kadar çıkan varlık vergisi uygulamasını öneriyor. Bu kararın siyasi olarak çok zor olduğunu kabul eden Piketty, Covid 19 sonrası dünyanın en az II Dünya Savaşı sonrası ortam kadar olağan dışı olduğunun altını çizerek “ Olağanüstü durumlarda olağanüstü kararlar alınmalı” diyor.

Covid19 sonrası en çok tartışacağımız konulardan biri bu olacak “ Dağ gibi artan borçları kim ? Nasıl ödeyecek?”