Habertürk
    Takipde Kalın!
      Günlük gelişmeleri takip edebilmek için habertürk uygulamasını indirin

        Nihayet doğrudan hisse senedi yatırımcı sayısı 2 milyonu geçti. Hafta sonu Borsa İstanbul ve Merkezi Kayıt İstanbul bir duyuruyla 2 milyon sayısına ulaşıldığını sevinçle duyurdular.

        Hemen her şeyin müşteri sayısına göre fiyatlandığı ve piyasa değerinin bulduğu bir dönemde 2 milyon yatırımcısı olmak önemli.

        1 milyondan 2 milyon sayısına ulaşmak için uzun bir süre geçmesi gerekti. Bu da tam olarak 20 yıl oluyor.

        O dönemin saklamacı kuruluşu Takasbank verilerine göre Borsa 1 milyon yatırımcı sayısını ilk kez Mart 2000 yılında geçti.

        -O zaman çalıştığım Sabah Gazetesi’nde yazdığım yazının başlığı “Yeniden 1 milyon yatırımcı” şeklindeydi. Ondan da önce 27 Mart 2000’de dönemin Takasbank Genel Müdürü Emin Çatana ile söyleşi yapmıştık ve “Bir milyon yatırımcı” sayısını orada söylemişti.

        -Yeniden 1 milyon sözü nereden çıktığı sorulabilir.

        Çünkü 2000 yılında ulaştığımız 1 milyon yatırımcı sayısı 1995’te faaliyete başlayan Takasbank’ın resmi verilerine dayanıyor.

        -Daha öncesinde böyle bir kurum yok. Sadece İMKB’nin bünyesinde takas işlemleri yapan bir küçük birim var. Hatta hisse senetleri ve paralar çuval içinde, minibüsle taşınıyor, teslim ediliyor.

        REKLAM

        -Takas yapılıyor ama müşteri bazında değil, aracı kuruluş bazında. Müşteri kayıtları doğru dürüst tutulmuyor. Bilgisayar kullanımı da yaygın değil. Dolayısıyla kayıtlar 1995 sonrasında var.

        İLK 1 MİLYON 1990’DA

        -Geçmişte centilmenlik anlaşmasıyla yılın iki dini bayramında gazeteler çıkmaz, onun yerine ortaklaşa tek bir Bayram Gazetesi yayımlanırdı. İsteyen gazeteciler burada fiilen çalışırdı. Ben de 2-3 sene bu gazete çalışmalarına katıldım.

        -4 Temmuz 1990 tarihli Bayram Gazetesi’nde “Borsada 1 milyon kişi oynuyor” başlıklı haberim yayımlandı. Normalde “1 milyon yatırımcı deniyor” ama yazı işlerinde görev yapan arkadaşlar bu şekilde halk anlamaz diye yatırımcı sözünü oyuncu olarak değiştirdiler. Bu ifade ile borsanın o zamanki bütün müşterilerini oyuncu yaptık.

        -1 milyon yatırımcı sayısı ise o dönemin borsa yetkilileri ile piyasa uzmanlarının tahminlerine dayanıyor. İMKB 1995 sonunda açıldığında 48 bin yatırımcıyla işe başlamış. Sonra halka açılan şirketler, sermaye artırımları, yapılan iki büyük anket de işe katılarak asgari yatırımcı sayısı 1 milyon kişi olarak bulundu.

        1 MİLYONUN ŞARTLARI NEYDİ?

        -1990’da hangi piyasa şartlarında bir milyon yatırımcıya ulaşmıştık?

        Piyasa çalışmaya başlayalı henüz beşinci yılıydı. Saklama hizmeti yoktu, takas da ilkeldi ve elden yapılıyor, hatta hisse senedi ve paralar çuvalla taşınıyordu.

        -Ancak hisse senetlerinin 1989 yılındaki primi yüzde 485’i bulmuştu ve dünya birincisiydi. İlginin en büyük kaynağı buydu.

        -Çok önemli bir değişiklikle Türkiye 1989’da uluslararası sermaye hareketlerine açılmıştı. Yabancılar hisse senedi piyasasına girmeye başlamıştı.

        -O dönemde New York’ta işlem görmek üzere 100 milyon dolarlık Türkiye Fonu kurulmuş, borsadan alımlara başlamıştı.

        REKLAM

        -Özelleştirme çerçevesinde Kamu Ortaklığı İdaresi’nin elemanları borsa seans salonundaydı. Talep artışını kademeli satışlarla karşılıyorlardı.

        -Özel sektör de şirketlerini peşi sıra şirketlerini halka açıyordu. 1990’da Eczacıbaşı İlaç, Akbank, Vestel, Petkim, Trakya Cam, Aselsan gibi büyük şirketlerin de olduğu 35 halka açılma gerçekleşti.

        -Halk tam olarak borsaya akın etmişti.

        Hatta rahmetli Vehbi Koç’un sözüyle “Halk borsayı deniyor”du.

        -O zaman borsa binasının bulunduğu Karaköy ve Tophane’nin sokak ve caddeleri hisse senetleri tezgahlarıyla ve gün boyu kalabalıkla doluydu. Hisse senetleri de tıpkı işporta malları gibi seyyar arabalar, otomobiller üstünde sergileniyor ve satılıyordu. Hiçbir yetkisi olmayan kişiler tarafından yapılıyordu bu iş. Bir gün yaptığımız sayımda tam 212 hisse senedi tezgahı belirlemiştik.

        10 YIL SONRA 2000’DE YENİDEN MİLYON

        -Bir milyon sayıya 1990’da ulaşmasına ulaştık da, sonraki yıllarda bunu koruyamadık. Hani Vehbi Koç demişti ya, “Türk halkı borsayı deniyor” diye. Denemiş ve bir kenara koymuştu. 1995’e geldiğimizde yatırımcı sayısı 179 bin kişiye kadar indi. Takasbank’ın devreye girmesi de 1995’i buldu

        -Resmi ilk kez ama fiilen ikinci kez 1 milyon yatırımcı sayısını, 10 yıl sonra 2000’de geçtik.

        -IMF programının yürürlüğe konulduğu, faizlerin sert şekilde düştüğü, döviz kurlarının süründüğü 1999’un sonları ve 2000 yılı ilk yarısı borsa için gayet canlı geçti.

        -Hisse senetleri 1999’da yüzde 495 gibi süper bir artış yaptı. Dünya birincisi oldu. Yabancılar çok kısa bir sürede büyük kar elde etti ve 18 Ocak’ta da kar satışına geçti. Dünya borsalarında genel satışlar da bir iki ay arayla başladı.

        REKLAM

        -1999 sonunda 591 bin olan yerli yatırımcı sayısı 3 ay sonra Mart 2000’de 1 milyonu geçti. 3 ayda yatırımcı sayısı katlandı.

        -Bu sırada Türkiye’nin en büyük şirketi olan Tüpraş özelleştirme çerçevesinde halka açıldı. Sadece Tüpraş’ın halka arzına 477 bin kişi talep gösterdi. 2000 yılı 36 şirketle tüm yılların en fazla halka arzının yapıldığı yıl oldu.

        -2000 yılı sonunda doğrudan hisse senedi yatırımcısı sayısı 1 milyon 384 bine yükseldi ve 1999 sonuna göre yüzde 134 oranında arttı.

        -Bir yılda yatırımcı sayısı 792 bin kişi arttı. Bu sayı da yaklaşık 20 yıl rekor olarak kaldı. Çok büyük bir benzerlik ise 2020 yılında artan yatırımcı sayısı da 782 bin kişi. Artış oranı ise yüzde 66 ile 2000 yılının yaklaşık yarısı düzeyinde.

        2010’DA YENİDEN MİLYON

        -2000 yılında yakalanan borsa ivmesinin devamında 2001 krizi patladı. Yatırımcı sayısı 2004’ten başlayarak yeniden 1 milyonun altına indi. 2010 yılında yeniden 1 milyonu geçti. Her 10 yılda bir milyonu gördük ama olduğumuz yerde patinaj çektik, ilerleyemedik bir türlü.

        -2 milyon yatırıcıyı geçmek ancak 2021 yılında gerçekleşti. Bugünkü sermaye piyasası şartlarına ve yapısına bakınca, yeterli bir hazırlığı göremiyorum. 1990’dan, 2000’den en önemli farkımız burada.

        -Yatırımcıların borsaya gelmesinin büyük ölçüde negatif faizin ittirmesinden, karantinada meşguliyet arama ve bir gelir yaratma isteğinden kaynaklanıyor.

        -Bireysel Emeklilik Sistemi ile hisse senedi tarafına gelen bir kaynak var. Bunun katkısı sürer ama yetmez.

        -Çünkü emeklilik gibi uzun vadeyi kapsayan bir yatırım aracında dahi hisse senedine ilgi düşük.

        1 MİLYONUN DEVAMI NİYE GELMEZ?

        REKLAM

        -İş dünyasında “İlk 1 milyonun kazanılması zordur, o kazanıldıktan sonra ikinci, üçüncü milyonu kazanmak kolaydır” derler. Ama öyle anlaşılıyor ki, bu kural borsada işlemiyor. İlk 1 milyonun ardından ikinci milyonu kazanmak için 20 yıl beklemek gerekti.

        -Hatta kazandıklarımızı zaman zaman kaybettik. İlk fiili 1 milyona 1990’da ulaştığımızı dikkate alırsak durum daha netleşiyor. İlk 5 yılda 1 milyon, devam eden 30 yılda ikinci milyonu ancak kazanabildik. İyi başladık ama devamını getiremedik. 10’larca yıl ilk 1 milyona takıldık kaldık.

        -Ekonomiyi de tek bacaklı finansmana, sadece borçlanmaya mahkum ettik ve küresel rekabette gücümüzü artıramadık.

        HALK OYUNDAN ANLAR

        -Hani Bayram Gazetesi’ndeki yazı işleri vardı ya, “Halk bunu anlamaz, oyunu anlar” demişlerdi. Gerçekten de haklıydılar. Biz yatırım yapmayı anlamak dahi istemiyoruz.

        -Çünkü yatırım sabır ve sermaye koymayı gerektiriyor. Bizde ise ikisi de yok.

        -Aradığımız tam da oyun. Oyun peşindeyken kazanalım istiyoruz ama onun için de cambazlık ve seyirci lazım. Bilen oyuna girsin.

        Yazı Boyutu

        Diğer Yazılar