İzin parasını eksik almayın

Covid-19 pandemisi dolayısıyla bu yıl turizm beldelerinde tatil yapanların sayısında azalma beklense de okulların tatil olmasıyla yıllık izinler başladı. Pandemi döneminde işçilerin bir kısmına kısa çalışma yaptırıldı, bir kısmı ise ücretsiz izne çıkartıldı. Kısa çalışma ve ücretsiz izin yaptırılan işçilerin yıllık izin hesaplarının nasıl yapılacağı merak ediliyor.

Yıllık izne hak kazanabilmek için iş yerinde bir yıl çalışmak gerekiyor. Yeniden izne hak kazanabilmek için de aynı şekilde bir yılın doldurulması koşulu aranıyor.

İş Kanunu’na göre, çalışmakta olduğu iş yerinde zorlayıcı sebepler yüzünden işin aralıksız bir haftadan çok tatil edilmesi sonucu işçinin çalışmadan geçirdiği zamanın 15 günü çalışılmış sayılıyor. Kanun ayrıca, kısa çalışma süreleri ile “işveren tarafından verilen diğer izinlerin” çalışılmış sayılacağını öngörüyor. Buna göre, kısa çalışmada ve ücretsiz izinde geçen günlerin yıllık izin sürelerinin hesaplanmasında dikkate alınması gerekiyor.

HESAPLAMA NASIL YAPILIYOR?

İş yerindeki çalışması;

Bir yıldan beş yıla kadar olanlar 14 gün,

5 yıldan fazla 15 yıldan az olanlar 20 gün,

15 yıl ve daha fazla olanlar ise 26 gün yıllık ücretli izne hak kazanır.

İzin süreleri kanunda belirlenen sürelerin altında olamaz ama toplu iş sözleşmesiyle veya işverenle işçi arasındaki iş sözleşmesiyle artırılabilir.

İşçinin daha önce aynı işverenin bir ya da değişik işyerlerinde geçen hizmetlerinin yıllık izne hak kazanma ve izin süreleri hesabı yönünden dikkate alınması gerekir.

Yaşı 18 ve daha düşük ya da 50 ve üzerindeki işçilerin yıllık izni, çalışma süresi kaç yıl olursa olsun 20 günden az olamaz.

Beş yıla kadar çalışması olanların izin hakkı normalde 14 gün. Ancak, 18 yaşından küçük ve 50 yaşından büyük olanlar bir yıldan sonra 20 gün izin hakkına sahip olur.

İZİN ÜCRETİ ÇALIŞIRKEN ÖDENEMEZ

Kanun, işçinin yıllık izin hakkını güvence altına alıyor. İşçi kendi istese bile yıllık izin hakkından vazgeçemez. Ya iznini kullanacak, ya da daha sonra parasını alacak. Ancak, işçi çalışırken işverene, “Bu yıl izin yapmayayım, bana izin ücretini ver” diyemez. Kullanılmayan izin parası işçiye sadece iş akdi sona erdikten sonra ödenebilir.

Yıllık ücretli izin parasında, diğer işçi alacaklarında olduğu gibi, iş akdinin sona erdiği tarihten itibaren beş yıllık zaman aşımı uygulanıyor.

İZİN PARASINDA BU AYRINTIYA DİKKAT

İşçilerin çalışırken kullanmadıkları yıllık izin ücretlerinin, işten ayrıldıkları tarihteki son ücretleri üzerinden peşin olarak ödenmesi gerekir. Uygulamada genel olarak izin parası ödemeleri net ücret üzerinden yapılıyor.

Kural olarak, yıllık izin paraları, ödendiği ayın kazancı olarak kabul ediliyor. Bu kazanç üzerinden öncelikle sosyal güvenlik sigorta primi kesiliyor. Kalan tutar üzerinden de gelir vergisi alınıyor.

Bir ayda sigorta primi kesilecek kazanç tutarı, prime esas kazanç tavanını aşamaz. Aylık prime esas kazanç tavanı ise brüt asgari ücretin 7.5 katıdır. 2020 yılında uygulanan prime esas kazanç tutarı tavanı 22 bin 72.50 TL’dir. Normal ücret ve yıllık izin ücreti toplamının 22 bin 72.50 TL’ye kadar olan kısmından prim kesilir, bu tutarı aşan kısımdan prim kesilmez.

Örneğin brüt ücreti 7.500 TL olan bir kişinin haziran ayındaki net ücreti 5.043 TL’dir. Bu kişinin kullanmadığı 90 gün yıllık izni var ise sadece 3 aylık net ücret üzerinden izin parası verilmesi doğru değildir. Çünkü, söz konusu kişinin yıllık izin ücreti brüt 22.500 TL’dir.

Temmuz ayında iş akdi sona erdiğinde, çalıştığı son ayın ücreti ve yıllık izin ücreti toplamı 30.000 TL’ye ulaşır. Bu durumda yıllık izin ücretinin tamamından değil, 14 bin 572.50 TL’lik kısmından sigorta primi kesilir. 7 bin 927.50 TL’lik kısmından kesilmez. Bu tutardan sadece o ayki gelir vergisi dilimi üzerinden gelir vergisi alınır. İşçiye yıllık ücretli izin ödemesi yapılırken, bu ayrıntıya dikkat edilmesi gerekir.

Bu durum, ücretini net rakam üzerinden alan çalışanlar için de geçerlidir. Çünkü onların da brüt ücreti, vergi dilimine göre her ay değişir. Kullanılmayan yıllık izin ücreti ödemesinin net ücret üzerinden değil, tavanı aşan kazanç durumu olup olmadığına bakılarak yapılması gerekir.