İşçi ara dinlenme süresinde çalıştırılamaz

İş Kanunu, çalışanların dinlenme hakkını güvence altına alan hükümler içerir. Çalışanlar, kendi rızalarıyla bile yıllık izin haklarından feragat edemezler. Benzer güvence, hafta tatili ve ara dinlenme süreleri için de geçerlidir.

Kanuna göre, genel olarak çalışma süresi haftada en çok 45 saattir. Aksi kararlaştırılmadıkça bu süre, haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünür. Örneğin, haftanın 6 günü çalışılan iş yerlerinde günlük 7.5 saat, haftanın 5 günü çalışılan iş yerlerinde ise günlük 9 saat çalışma yapılabilir. Haftalık 45 saati aşan çalışmalar fazla çalışma olarak kabul edilir.

Çalışma süresi, işçinin çalıştırıldığı işte geçirdiği süredir. Ara dinlenmeler ise çalışma süresinden sayılmaz. Ara dinlenmeler, günlük çalışma süresinin ortalama bir zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre ayarlanabilir.

Ara dinleme süresi; 4 saat veya daha kısa süreli işlerde 15 dakika, 4 saatten fazla ve 7.5 saate kadar süreli işlerde yarım saat, 7.5 saatten fazla süreli işlerde bir saattir. Bu dinlenme süreleri en az olup, aralıksız olarak verilmesi gerekir. Ara dinlenme süreleri iş yerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir.

Kanun, 7.5 saatten fazla süreli işlerde 1 saatlik ara dinlenme öngörüyor. Günlük çalışma süresinin de en fazla 11 saat olacağı kabul ediliyor. Buna karşılık uygulamada 7.5 saatlik sürenin çok aşıldığı çalışma sürelerine rastlanıyor.

Bu noktada Yargıtay içtihadı devreye giriyor. Yargıtay içtihatlarına göre, 1 saatlik ara dinlenmesi 7.5 saatten 11 saate kadar olan çalışmalarda geçerli. 11 saati aşan çalışmalarda ise en az 1.5 saat ara dinlenmesi verilmesi gerekiyor.

İŞÇİ ARA DİNLENME SÜRESİNDE ÇALIŞTIRILAMAZ

İşçi ara dinlenmesi saatinde tamamen serbesttir. Bu süreyi iş yeri içinde ya da dışında geçirebilir. İş yerinde geçirmesi ve bu süre içinde çalışmaya devam etmesi durumunda ara dinlenmesi verilmemiş sayılır. İşçi iş yerinde kalsa bile ara dinlenmesi süresinde çalışmaya zorlanamaz.

Ara dinlenmesi için işçiye ücret ödenmez. Ancak, işçiye ara dinlenme yaptırılmamışsa ücretinin ödenmesi gerekir.

İşçilerin tamamı ara dinlenme zamanını aynı anda kullanabileceği gibi, belli bir plan dahilinde sırayla kullanmaları da mümkün. Ancak ara dinlenme süresinin, işe ara dinlenme süresi kadar geç başlama veya erken bırakma şeklinde kullandırılması, Yargıtayca kabul edilmiyor.

Yargıtay’ın ara dinlenme süreleriyle ilgili içtihadı özellikle fazla çalışma ücreti alacaklarıyla ilgili davalarda önem taşıyor. Örneğin, iş yerine sabah 8.00’de girip akşam 20.00’de çıkan işçinin günlük fazla mesai süresi hesaplanırken, 1.5 saatlik ara dinlenme süresinin düşülmesini istiyor. İş yerine sabah 8.00’de girip 19.00’da çıkan işçinin fazla mesai hesabında da 1 saatlik ara dinlenme süresinin düşülmesi gerekiyor.

HAFTA TATİLİ 24 SAATTEN AZ OLAMAZ

Kanun uyarınca, işçiye 7 günlük bir zaman dilimi içinde kesintisiz en az 24 saat hafta tatili yaptırılması zorunludur. Mazeret izinleri ve raporlu günler hafta tatili bakımından çalışılmış günler gibi hesaba katılır. Yedi günlük zaman diliminde kesintisiz 24 saatin altında haftalık izin verilmesi durumunda, hafta tatili izni kullanılmamış sayılır. Hafta tatili bölünerek kullandırılamaz.

Zorlayıcı ve ekonomik bir sebep olmadan iş yerindeki çalışmanın haftanın bir veya birkaç gününde işverence tatil edilmesi halinde, haftanın çalışılmayan günleri hafta tatiline hak kazanmak için çalışılmış sayılır.