Asgari ücretten düşük emekli aylığına haciz sınırı

5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu’na göre, emekli, dul ve yetim aylıkları vergi ve prim borçları ile nafaka borçları dışında haczedilemez. Bunların dışında emekli aylığına haciz konulabilmesi için emeklinin yazılı onayının olması gerekir.

İcra İflas Kanunu ise emekli aylıkları ve ücretlere dörtte birden az olmamak üzere kısmen haciz konulabileceğini öngörüyor.

6183 Sayılı Amme Alacakları Kanunu’nda ise ücret ve emekli aylıklarının kısmen haczolunabileceği, haczolunacak miktarın 3’te 1’den fazla 4’te 1’den az olamayacağı düzenleniyor. Kanun ayrıca asgari ücreti aşmayan emekli aylığı ve ücretlerin 10’da 1’den fazlasının haczedilemeyeceğini öngörüyor.

EMEKLİ AYLIĞININ 3’TE 1’İNDEN FAZLA KESİNTİ YAPILDI

Yargıtay 10. Hukuk Dairesi (Esas No: 2023/5983, Karar No: 2023/6859) yakın tarihte bu konuda önemli bir karar verdi. Karara konu dosyaya göre, emekli bir vatandaş, emekli aylığından 4’te 1 oranında nafaka kesintisi yapılmakta iken yöneticisi olduğu kooperatiften dolayı prim borcu bulunduğu için nafakadan sonra arta kalan aylığının 4’te 1’i oranında da SGK tarafından kesinti yapıldığı gerekçesiyle dava açtı (Kesinti tutarı, emekli aylığının yüzde 43.75’ine geliyor). Yapılan kesintilerin emekli aylığının yüzde 30’unu aştığını belirterek kesintinin iptal edilmesini ve alınmış olan tutarın da iade edilmesini istedi. Yerel mahkeme vatandaşı haklı bularak kesintiyi iptal etti ve yapılan kesintilerin faiziyle geri ödenmesini kararlaştırdı.

YEREL MAHKEME EMEKLİYİ HAKLI BULDU, BAM KISMEN İPTAL ETTİ

İtiraz üzerine dosyayı inceleyen bölge adliye mahkemesi (BAM) ise sadece dava açılan tarihe kadar yapılan kesintilerin iade edilmesi gerekirken, tüm kesintilerin iade edilmesini kanuna aykırı bularak yerel mahkeme kararını kısmen bozdu.

“EMEKLİ AYLIĞI KİŞİNİN YAŞAM HAKKI”

Bunun üzerine hem emekli, hem de SGK Yargıtay’a temyiz başvurusunda bulundu. Yargıtay kararında, 6183 Sayılı Amme Alacakları Kanunu’ndaki sınırlamalara dikkat çekildi. Emekli aylığına konan hacizle ilgili karar verilirken yaşlılık aylığının özellik ve hukuksal niteliğinin de dikkate alınması gerektiği belirtilen kararda, sosyal güvenliğin anayasal ve sosyal temel bir hak olduğu vurgulandı. Emekli aylığı ile ileride çalışma gücünü kaybeden veya azaltan durumlarla karşılaşan kişilere yaşamlarını idame ettirmek için sosyal güvence sağlanmasının amaçlandığı belirtilen kararda, bunun bir yönüyle kişinin yaşam hakkı olduğu ifade edildi. “Bu haktan vazgeçilemez ve kaçınılamaz” denilen kararda, şöyle denildi:

“Çalışma gücünü kaybeden veya azaltan durumlarda kişilere yaşamlarını idame ettirmek için sosyal güvence sağlanmasına yönelik yaşlılık aylığının tümden haczi Anayasal sosyal devlet ilkesi ile bağdaşmadığı içindir ki 6183 Sayılı Kanun’un 71’inci maddesi ile bu aylığın tümden değil ancak miktarına göre kısmen haczinin mümkün olduğu açıkça vurgulanmıştır. Bu maddede kıstas alınan asgari ücret, çalışana bir ay karşılığı olarak ödenen ve gereksinimlerini günün rayiç bedelleri üzerinden en az düzeyde karşılamaya yetecek ücret olarak tanımlanabilir. En az düzeyde yaşam standardını karşılaması nedeniyledir ki, asgari ücretin altında kalan yaşlılık aylığı miktarından yapılabilecek oran da mümkün olduğunca sınırlandırılmıştır. Kuşkusuz burada bahsedilen asgari ücret net gelirdir.”

YARGITAY EMEKLİYİ HAKLI BULDU

Yargıtay kararında, kişinin çalışma karşılığı veya başka gelirlerinin olması halinde en az yaşam standardının ve yaşlılık aylığından yapılacak kesinti oranının, yaşlılık aylığı ve gelir toplamına göre belirlenmesi gerektiği yönündeki yaklaşımın da hakkaniyete uygun olacağı belirtildi.

Yargıtay davacı emeklinin talebi doğrultusunda emekli aylığından SGK tarafından yapılan tüm kesintilerin iptali yönünde karar verilmesi gerektiğini belirterek, bölge idare mahkemesinin kararını bozdu.