Dow Jones'taki rekor 'Büyük Buhran'ı hatırlattı

Dün ABD borsalarında büyük bir bayram yaşandı. S&P 500 endeksi yüzde 9.3 artarken Nasdaq'daki yükseliş yüzde 8.1 oldu. Ancak manşetleri süsleyen 1933'den bu yana oran olarak en hızlı yükselişini kaydeden Dow Jones oldu. Dow Jones yüzde 11.3 yükselirken, 2 bin 93 puanla tarihinin puan olarak en hızlı günlük artışını yaşadı.

Bu yükselişte ABD Merkez Bankası'nın (Fed) attığı adımlar ve Beyaz Saray'ın hayata geçirmeyi planladığı 2 trilyon dolarlık ekonomik destek paketinin verdiği moral etkili oldu.Fedhafta başı sınırsız hazine tahvili ve ipoteğe dayalı varlık alımına başlayacağını açıkladı. Trump yönetiminin ise her ABD'liye belli bir miktar (1000-2000 dolar aralığında) nakit yardımı yapmayı öngören destek paketini pazarlıklar sonucu yakın zamanda Senato'nun onayından geçirmesi bekleniyor.

'AŞIRI TEPKİ VEREN KÖPEKLER GİBİ'

Dow Jones bu yıl koronavirüs salgınınınetkisiyle çok hızlı iniş çıkışlara sahne oluyor. Tarihi düşüşleri tarihi yükselişler takip ediyor. ABD borsalarındaki bu dalgalanmaları geçtiğimiz günlerde, bilgeliğin en beklenmedik yerlerden gelebileceğini kanıtlarcasına, komedyen Trevor Noah güzel bir benzetmeyle anlattı.

ABD'de haftaiçiher gün komedi-haber programı sunan Güney Afrika asıllı komedyen borsayı sahibi gidince dünyası yıkılan sahibi eve dönünce de sevinçten çılgına dönen köpeklere benzetti. Noah'ın borsa bilgisi pek derin olmasa da son dönemde birçok analist kendisine paralel bir şekilde borsanın haber akışına abartılı tepki verdiği görüşünü dile getirdi.

Ancak bu borsalar için çok da yeni bir fenomen sayılmaz. Dow Jones'un oran olarak en hızlı günlük yükselişlerine bakıldığında önümüze kuşkuyla yaklaşmamız gereken bir tablo çıkıyor.

DOW JONES'UN TARİHİ YÜKSELİŞLERİ:

Dün yaşanan yüzde 11.37'lik yükseliş endeks tarihinin en hızlı 4. yükselişi oldu. Endeksteki en hızlı 5 yükselişlerin tarihine bakıldığında ise, dünkü dışında, ortak bir noktaları olması dikkat çekiyor: Tarihi yükselişlerin hepsi 1929'da başlayan Büyük Buhran döneminde kaydedilmiş.

29 Ekim 1929'da ABD'de borsaların çöküşüyle başlayan Büyük Buhran, 2. Dünya Savaşı'nın başına kadar sürmüştü. ABD'de yayılan ve dalga dalga tüm dünyaya yayılan bu kriz yüzünden küresel ekonomi 1929-1932 yılları arasında yüzde 15 daralma yaşamıştı. Çöküşün başladığı tarihte, Dow Jones sadece iki günde yüzde 23 düşmüştü.

Ekim 1929 öncesindeki süreçle koronavirüs öncesi dönemi arasında da borsa performansı açısından benzerlikler bulunuyor. Ekim 1929'dan önceki 9 yılda önce Dow Jones yaklaşık 10 kat değerlenmişti. Mart 1929'da Fed piyasalardaspekülatif bir yükseliş yaşandığı uyarısında bulunsa da yatırımcılar bunu pek dikkate almadı ve Dow Jones 3 Eylül 1929'da 381 puanla o dönemki zirvesine ulaştı. Daha sonra kademeli olarak düşüşe geçti ve ekimde asıl büyük çöküş geldi.

Sadece 29 Ekim'deki kayıp yüzde 12'yi aştı. 30 Ekim'de (tabloda görüldüğü gibi) alım fırsatı gören yatırımcıların etkisiyle Dow Jones'ta yüzde 12.34'lik yükseliş yaşandı. Ancak bu çok optimist bir yaklaşımdı. Küresel ekonomik kriz daha 10 yıl sürecekti.

Yine de bu kriz döneminde en küçük olumlu haber veya veri ABD borsalarında büyük yükselişler yaşanmasına yol açtı. Bu sebeple de Dow Jones günlüken hızlı yükselişlerini 1929-1933 döneminde yaşadı. Dün yaşanan sıçrama da Büyük Buhran dönemindeki sıçramaları andırdı. Yatırımcı bu sefer tutunacak dal olarak Fed ve Trump'ın destek paketini buldu. Ancak bu olumlu adımlara rağmen koronavirüs salgını yayılmaya ve dünyagenelinde ekonomileri durdurmaya devam ediyor.

ŞUBATTA TARİHİ ZİRVESİNE ULAŞTI

Dow Jones 2020'ye girerken Büyük Buhran öncesi gibi son 10 yılda yaklaşık yüzde 260 yükselmişti. Aralık ayında Çin'de başlayan koronavirüs salgını diğer ülkelere de yayılmaya başladı ve uzmanlar salgının tehlikeli boyutlara ulaşabileceği uyarısında bulundu.

Ancak arkasında 10 yılın rüzgarı olan Dow Jones bu uyarılardan etkilenmedi. 12 Şubat'ta 29 bin 551 puanla kapanış rekorunu kırdı. Endeks rekor üstüne rekor kırarken koronavirüs daha çok kişiye yayılmaya ve can almaya devam ediyordu.

DOW JONES'UN TARİHİ DÜŞÜŞLERİ:

Ancak marta geldiğimizde koronavirüs yatırımcılar tarafından daha ciddiye alınmaya başladı. Dünya genelinde borsalardan büyük kaçış başlarken Dow Jones, yukarıdaki tabloda görüldüğü gibi, tarihindeki oran olarak en sert 5 günlük düşüşün 2'sini bu ay yaşadı. İlk 5 arasındaki diğer iki çöküşün Büyük Buhran'ı başlatan 28 ve 29 Ekim'deki düşüşler olması dikkat çekiyor. Yani koronavirüs salgını Büyük Buhran gibi piyaslara tarihi bir şekilde şimdiden imzasını atmış durumda.

Şimdi doğal olarak akıllardaki soru dünkü tarihi yükselişin mi yoksa önceki tarihi düşüşlerin mi piyasaya hakim olacağı. 'Kriz kahini' olarak da tanınan dünyaca ünlü ekonomist, New York Üniversitesi profesörü Nouriel Roubini'ye göre yakın zamanda ne ekonomide ne de piyaslarda anlamlı bir düzelme yaşanmayacak.

Roubini dün Project Syndicate'de yayımlanan yazısındaABD borsalarının şubat zirvesinden sonra sadece 15 günde yüzde 20'nin üzerinde düşerek 'ayı bölgesine' girdiğini ve böyle bir hızlı düşüşün tarihte görülmediğini vurguladı. Roubini yazısında son dönemde birçok analist ve yorumcunun 'V' ve 'U' şeklinde bir düzelme beklediğine dikkat çekti.

NE 'U' NE DE 'V' ŞEKLİNDE HAREKET EDECEK

Yani dip görüldükten sonra aynı hızda yükselişe geçilmesi veya daha sakin bir şekilde de olsa yükselişe geçilmesi yönünde beklenti sahibi uzmanlar var. Ancak Roubini'ye göre koronavirüs salgını sebebiyle ekonomi ve piyaslarda 'L' bile yaşanmayacak. Yani çöküşün ardından bir durgunluk bile beklemiyor. Roubini'nin beklentisi ise hem piyasalarda hem de reel ekonomide 'I' şeklinde bir hareket. Yani sadece düşüş yaşanması.

Büyük Buhran ve 2. Dünya Savaşı'nda bile ekonomik aktivitenin şimdiki gibi tamamen durmadığına dikkat çeken Roubini değerlendirmesine şöyle devam ediyor: "En iyi senaryoda bile 2008 krizinden daha sert düşüşler yaşanır ancak virüsün etkisinin kısa sürmesiyle piyasalar tünelin ucundaki ışığı görür. Ancak bunun olabilmesi için AB ülkleri ve ABD'nin testleri yaygınlaştırması ve Çin'deki gibi sokağa çıkma yasakları uygulaması gerekir. Virüse karşı en aşı en erken 18 ayda kullanıma sunulacağı için bu esnada yardımcı ilaçların dağıtımının yapılması gerekir."

ABD-İRAN SAVAŞI İHTİMALİ

Roubini'ye göre bu senaryonun gerçekleşmesi pek olası değil çünkü gelişmiş ülkeler koronavirüs salgınına karşı önlem almakta şimdiden geç kalmış durumda. Bu sebeple de 'Büyük Buhran'ı sollayacak bir 'Daha Büyük Buhran'ın gerçekleşme olasılığı her geçen gün artıyor. Koronavirüs salgınıyla boğuşan ABD'de kasım ayında başkanlık seçimlerinin yapılacak olması da bu riski artırıyor. Bunun yanında Roubini'ye göre ABD ile İran'ın koronavirüs kriziyle (İran'ın koronavirüs salgınının yayılmasını ABD yaptırımlarına bağlamasıyla) zaten bozuk olan ilişkilerinin daha da bozulması bu yıl iki ülke arasında bir savaş çıkma ihtimalini artırıyor. Roubini piyasların bu ihtimali görmezden gelmesini bir hata olarak görüyor.

Roubini'nin 'Daha Büyük Buhran' kehanetinin tutup tutmayacağını önümüzdeki aylarda yaşayarak göreceğiz. 1929'da yüzde 3 civarında olan ABD işsizlik oranı Büyük Buhran sebebiyle 1933'te yüzde 25'in üzerine çıkmıştı. Bu sebeple 'Daha Büyük Buhran'ın günümüz dünyası için bir felaket olacağını söylemeye bile gerek yok.

Borsa açısından ise1929'daki 'Büyük Buhran' örneği Dow Jones'ta önümüzdeki haftalarda yukarı veya aşağı yönlü yeni rekorlara şahit olabileceğimizi ortaya koyuyor.

KORONAVİRÜS SON DAKİKA HABERLERİ İÇİN TIKLAYINIZ!